Ryzyko podjęcia próby samobójczej przez osoby cierpiące na zaburzenia psychiczne jest bardzo realne i niestety nie zawsze łatwe do wychwycenia. Często pacjenci są źle diagnozowani albo w ogóle nie podejmują leczenia, przez co szanse, że chory targnie się na swoje życie znacząco rosną. Aby prawidłowo ocenić szanse na to, że dana osoba zamierza faktycznie odebrać sobie życie, konieczna jest nie tylko terapia oraz prawidłowa diagnoza schorzenia. Specjaliści stosują również dodatkowy sposób ustalenia poziomu ryzyka. Są to metody oceny ryzyka samobójstwa. Na podstawie specjalnego wywiadu oraz ustalonej skali określa się, na ile prawdopodobne jest, że dana osoba podejmie próbę samobójczą.
Ocena ryzyka samobójstwa – na czym polega?
Aby skuteczniej pomagać osobom cierpiącym na zaburzenia psychiczne, opracowano system analizowania ich stanu oraz potencjalnego ryzyka podjęcia próby samobójczej. To bardzo ważne narzędzie, które może stanowić również element terapii, której poddaje się pacjenta.
Zastosowanie specjalistycznej metody opiera się przede wszystkim na dokładnej analizie sytuacji danej osoby, pojawienia się ewentualnych sygnałów ostrzegawczych, a także wszystkich czynników, które mogłyby budzić obawy lekarzy. Zwykle badanie przeprowadza się na początku procesu leczenia, a następnie w trakcie, aby móc zbadać, na ile zmieniły się poszczególne obszary poddawane analizie.
Należy mieć jednak świadomość, że ocena ryzyka targnięcia się na swoje życie jest procesem niezwykle złożonym i dyskusyjnym etycznie. Analiza ta zakłada bowiem silną ingerencję w życie badanego. Z kolei w przypadku kiedy ocena będzie sugerować wysokie prawdopodobieństwo samobójstwa, konieczna może okazać się natychmiastowa interwencja. Co więcej, może wiązać się ona z ograniczeniem swobód jednostki. Ponadto metoda ta nie jest nieomylna i niekiedy może spowodować wystąpienie tak zwanego fałszywego alarmu. Z tego względu nie wszyscy specjaliści decydują się na jej wykorzystanie w swojej praktyce. Warto jednak poznać jej schemat, aby zyskać większą orientację w zakresie potencjalnych sposobów diagnozowania pacjentów.
Narzędzia do analizy ryzyka samobójstwa
Ustalenie poziomu zagrożenia odebrania sobie życia przez pacjenta jest z gruntu obłożone marginesem błędu. W zależności od tego, jaki uzyska się wynik, dalsze kroki powinny być zróżnicowane i dopasowane do chorego. Należy jednak liczyć się z ryzykiem niedoszacowania lub przeszacowania stopnia niebezpieczeństwa. W zależności od uzyskanego wyniku inne będą również zagrożenia związane z konkretną sytuacją. Stąd też metoda ta nie jest traktowana jako jedyne i nieomylne źródło wiedzy.
Przed przystąpieniem do analizy, pacjenta poddaje się dokładnej ocenie. Bada się jego sytuację życiową, status społeczny i majątkowy, historię rodzinną (głównie pod kątem występowania chorób psychicznych) oraz problemów z życia codziennego. Ważne jest również ustalenie, czy doszło już wcześniej do próby samobójczej u danej osoby. Następnym krokiem jest zastosowanie jednej ze skal oceny ryzyka popełnienia samobójstwa.
Metody oceny ryzyka samobójstwa – SSI/MSSI
Skala ideacji samobójczych, w skrócie SSI została opracowana w 1979 roku. Stosując jej założenia, można określić, na ile prawdopodobne jest, że pacjent targnie się na swoje życie. Wynik uzyskuje się na podstawie wywiadu zawierającego 19 pytań. Odpowiedzi ocenia się w skali od 0 do 2. Maksymalna uzyskana wartość to 38. W zależności od tej ilości ocenę ryzyka ustala się jako aktywne pragnienie samobójcze, przygotowanie lub pasywne pragnienie samobójcze.
Metoda w oparciu o skalę MSSI to z kolei zmodyfikowana skala myśli samobójczych. Bazuje ona na wcześniejszej skali SSI, wykorzystując 13 pytań z pierwotnego wywiadu oraz dodając 5 nowych. Schemat ten uważa się za dokładniejszy i skuteczniejszy niż wcześniejszy model.
Metody oceny ryzyka samobójstwa – SIS
Jest to skala intencji samobójczych. Na podstawie 15 pytań (odpowiedzi ocenia się w skali od 0 do 2) określa się zarówno potencjalne możliwości dokonania samobójstwa, jak i również intencje i zamiary pacjenta. Metodę tę ocenia się bardzo wysoko jako rzetelną i skuteczną.
Metody oceny ryzyka samobójstwa – SABCS
Jest to skrót określający skalę Suicidal Affect Behavior Cognition Scale. Na jej podstawie ustala się aktualną skłonność do popełnienia samobójstwa przez badanego. Składa się na nią analiza różnych elementów – myśli samobójczych, zachowań społecznych oraz ogólnej sytuacji życiowej.
Mity na temat ryzyka podjęcia próby samobójczej
Analiza potencjalnego ryzyka samobójstwa jest profesjonalnym narzędziem stosowanym wyłącznie w środowisku lekarzy i psychoterapeutów. Należy mieć jednak świadomość, że kwestie związane z próbą odebrania sobie życia obrosły przez lata licznymi mitami, które mogą mieć wpływ na potencjalną ocenę zagrożenia.
Jedną z najbardziej krzywdzących jest przekonanie, że osoba, która wprost mówi o samobójstwie, nigdy go nie popełni. Tymczasem nie ma na to reguły. Choć faktyczne targnięcie się na swoje życie dzieje się często pod wpływem nagłego impulsu, nie ma gwarancji na to, że osoba planująca ten krok faktycznie go nie popełni. Mówienie o swoich lękach i „ewentualnych planach” jest w rzeczywistości próbą uzyskania pomocy od bliskich lub innych osób zaangażowanych.
Innym mitem jest obawa osób związanych z zaburzonym człowiekiem przed rozmową wprost. Boją się one, że gdy poruszą temat samobójstwa, wywołają go niejako i uruchomią tragiczną w skutkach lawinę. Tymczasem specjaliści doradzają, by rozmawiać o problemach. Dzięki temu mamy bowiem szansę pokazać chorej osobie, że chcemy jej pomóc.
Ocena ryzyka popełnienia samobójstwa – czy jest skuteczna?
Spory na temat tego, czy stosowanie analizy potencjalnego niebezpieczeństwa odebrania sobie życia jest skuteczne, podlegają niesłabnącym dyskusjom. Praktycy, zarówno psychoterapeuci, jak i lekarze psychiatrzy, nie są w pełni zgodni co do tego, na ile analizy te są miarodajne i warte wprowadzania w życie. Część metod została usankcjonowana w środowisku medycznym i często zaleca się ich stosowanie. Nie można jednak zapominać o innych sposobach pomocy chorym z zaburzeniami natury psychologicznej.
Narzędzia takie jak analiza potencjalnego ryzyka popełnienia samobójstwa mogą być pomocne w kompleksowym wspieraniu osób z różnego rodzaju schorzeniami natury mentalnej. Jest to jednak jedynie składnik dobrze opracowanej terapii, która często obejmuje również leczenie farmakologiczne. Nic nie zastąpi również wykwalifikowanego specjalisty, który będzie wspierał chorego na wszystkich etapach dochodzenia do zdrowia. W naszej szkole psychoterapii prowadzimy profesjonalne kursy i szkolenia z zakresu różnych dziedzin psychologii i psychiatrii. Zapewniamy doskonałe zaplecze dydaktyczne oraz zajęcia najwyższej jakości.
