Każde dziecko rozwija się w inny sposób i w charakterystycznym dla siebie tempie. Przyjmuje się, że każdy z kluczowych etapów może się odbywać w ustalonym przez specjalistów przedziale czasowym. Bywa jednak i tak, że maluch nie przejawia sygnałów wskazujących na zdobywanie danej umiejętności. Dotyczy to różnych aspektów dorastania, ale jednym z najczęściej występujących problemów jest brak zdolności mówienia lub zauważalne trudności na tym tle. W jaki sposób objawia się opóźniony rozwój mowy dziecka i jak można mu przeciwdziałać?

opóźniony rozwój mowy

Na czym polega opóźniony rozwój mowy u 2 latka, 3 latka, 4. latka, 5. latka?

Na opóźniony rozwój mowy u małych dzieci wpływ ma bardzo wiele czynników. Z uwagi na ich różnorodność, bardzo trudno jest określić sztywne ramy czasowe, w czasie których nasza pociecha powinna zacząć się z nami komunikować za pomocą słów. Specjaliści są jednak zgodni co do tego, kiedy można mówić o opóźnieniach w tym zakresie.

Warto uświadomić sobie, że określenie opóźnienia rozwoju mowy jest bardzo szerokie, a jego stosowanie może rodzić pewne nieścisłości. Aby lepiej zrozumieć, czym ono jest, należy wiedzieć, że zdobywanie tej umiejętności przez maluchy można podzielić na kilka etapów.

Dziecko zaczyna swoją przygodę z mówieniem od prostych i krótkich słów, które najczęściej opisują otaczającą go rzeczywistość. Następnie pojawiają się bardziej skomplikowane formy — proste zdania zawierające więcej znaczeń. Najdłużej trwa jednak tak zwany okres swoistej mowy dziecięcej. Jest to etap przypadający zwykle między 3. a 6. rokiem życia dziecka. W tym czasie następuje poprawa artykulacji, w dziecięcym słowniku pojawiają się trudniejsze słowa oraz zdania złożone. Co więcej, potrafi już ono coraz swobodniej opisywać zdarzenia, swoje emocje oraz potrzeby.

Oczywiście wskazany przez specjalistów przedział czasowy jest bardzo umowny i nie można traktować go jako ścisły wyznacznik. U każdego dziecka będzie to wyglądało bowiem zupełnie inaczej. Kiedy jednak należy zacząć się niepokoić, jeśli maluch nie mówi prawidłowo?

Objawy opóźnienia rozwoju mowy

Zgodnie z akademicką definicją, o opóźnieniu w rozwoju mowy możemy mówić wtedy, gdy dziecko wyraźnie odbiega z nabywanymi umiejętnościami w tym zakresie, w porównaniu z innymi rówieśnikami. Stan ten może mieć jednak różne aspekty. Wśród niepokojących objawów znajdziemy z pewnością wydłużanie się procesu zdobywania umiejętności mówienia lub brak jakiegoś etapu. Znaczące mogą być również różnice, w porównaniu z innymi dziećmi w tym samym wieku. Nawet wówczas należy jednak zachować ostrożność przed wydaniem jednoznacznej diagnozy.

W jaki sposób diagnozuje się opóźniony rozwój mowy?

Specjalista, dokonujący analizy, musi w pierwszej kolejności ustalić, w jakim czasie pacjent zaczął wypowiadać pierwsze słowa, zdania oraz ile czasu upłynęło pomiędzy poszczególnymi etapami. Ważna jest także ogólna ocena zdolności językowych. Dobrze jest przy tym uświadomić sobie, że ustalenie odpowiedzi na te pytania nadal nie będzie stanowiło jednoznacznej diagnozy. Podobne badania muszą być ponadto przeprowadzane przez wykwalifikowanych logopedów oraz specjalistów z dziedziny rozwoju dzieci. W tym celu konieczne jest ukończenie profesjonalnych kursów psychoterapii, które pozwalają na zdobycie rzetelnej wiedzy.

Umowność ustaleń dotyczących ewentualnych opóźnień w rozwoju mowy wynika między innymi z faktu, że w rzeczywistości bardzo trudno jest określić, kiedy pojawiły się poszczególne etapy. Rodzice często mają problem z udzieleniem precyzyjnych odpowiedzi, co z kolei nie daje pełnego obrazu sytuacji. Tymczasem bez konkretnych informacji, nie sposób opracować jednoznaczną diagnozę.

opóźniony rozwój mowy, Afghanistan Matters from Brunssum, Netherlands, CC BY 2.0, via Wikimedia Commons
Opóźniony rozwój mowy można korygować prostymi ćwiczeniami logopedycznymi, Afghanistan Matters from Brunssum, Netherlands, CC BY 2.0, via Wikimedia Commons

Rodzaje opóźnień w rozwoju mowy u dziecka

Przyjmuje się, że opóźnienia w rozwoju mowy mogą przyjmować różną postać. Mogą być one globalne, czyli obejmujące zarówno samo mówienie, jak i rozumienie, ale także parcjalne, czyli dotyczące tylko niektórych aspektów. Ponadto, może być ono równomierne (wszystkie badane elementy wypadają poniżej średniej) lub nierównomierne (niektóre aspekty mieszczą się poniżej średniej, a inne powyżej). Dlaczego jednak dochodzi do tego rodzaju zaburzeń u dzieci? W jaki sposób można wspomagać je w skutecznym zdobyciu tej umiejętności?

Opóźniony rozwój mowy — przyczyny

Powodów, dla których dziecko ma trudności ze zdobyciem umiejętności mówienia może być kilka. Dzielimy je na egzogenne i endogenne. Przyczyny egzogenne związane są przede wszystkim ze środowiskiem, w którym dorasta maluch. Jeśli nie ma on odpowiednich wzorców albo jest przebodźcowany, wówczas może dojść do zaburzeń w tym zakresie. Co więcej, jeśli sami rodzice dysponują ubogim słownikiem albo nie wspierają odpowiednio swojej pociechy, to również może przyczynić się do wystąpienia opóźnień. Z kolei przyczyny endogenne związane są z problemami i dolegliwościami natury fizycznej oraz z zaburzeniami psychicznymi. Kłopoty ze słuchem, uszkodzenia narządów mowy, a nawet autyzm mogą decydować o tym, że w rozwoju mowy u dziecka pojawią się problemy.

Jak stymulować rozwój mowy — ćwiczenia logopedyczne

Choć nie ma ściśle określonych kryteriów, które jednoznacznie mogłyby wskazywać na problemy z rozwojem mowy u dzieci, każdy niepokojący sygnał należy skonsultować ze specjalistą. Profesjonalna ocena z pewnością maluchowi nie zaszkodzi, a pozwoli wychwycić ewentualne nieprawidłowości. Co więcej, ćwiczenia logopedyczne mają wiele walorów. Nie tylko bowiem stymulują mowę, ale również poprawiają dykcję, a także wzbogacają dziecięcy słownik.

Ważne jest również, aby mieć na uwadze różne aspekty rozwoju dziecka. Jeśli zaobserwujemy jakieś niepokojące nas objawy, dobrze jest skonsultować się z lekarzem rodzinnym, dentystą oraz logopedą, a nawet z psychologiem. Czasem przyczyna jest bowiem trudno uchwytna i może dotyczyć czegoś pozornie niezwiązanego ze sprawą. W codziennym funkcjonowaniu wspierające będzie słuchanie z dzieckiem piosenek, wspólne czytanie i wykonywanie tak zwanych wierszyków paluszkowych (na przykład popularnego Tu sroczka kaszkę ważyła…). Ważne są ponadto ćwiczenia oddechowe oraz ćwiczenia mięśni twarzy. Inspiracje znajdziemy w Internecie, oraz w licznych publikacjach na ten temat.

Aby skuteczniej diagnozować problemy związane z rozwojem mowy u dzieci, zachęcamy do zdobywania nowych umiejętności i do skorzystania z oferty, którą przedstawia szkoła psychoterapii Vis Salutis. Nasze kursy prowadzone są w oparciu o rzetelną wiedzę i doświadczenie naszej kadry. Zapewniamy rozwój zawodowy na najwyższym poziomie i doskonałe zaplecze dydaktyczne.