Psychologia to bardzo szeroka dziedzina wiedzy. W jej ramach zostało opracowanych wiele koncepcji pomocy ludziom wykazującym różnorodne zaburzenia lub mającym różnorodne problemy w codziennym funkcjonowaniu. Teoria relacji z obiektem to jeden z nurtów psychologii i psychoterapii. Ma on swoich twórców w Wielkiej Brytanii (M. Klein, D. Winnicot) i Stanach Zjednoczonych (M. Mahler, O. Kernberg).
Teoria relacji z obiektem Melanie Klein
Jako główną twórczynię tego nurtu psychoterapii uznaje się Melanie Klein. Uważała ona, że zdrowy i oparty na zaufaniu i bezwarunkowej miłości związek dziecka z matką to podstawa jego rozwoju. Dzięki temu dziecko może wytworzyć w sobie pełen ufności stosunek do świata i ludzi. Takie rozumienie relacji wywodzi się stąd, że dziecko jest osobą całkowicie zależną od matki w okresie dzieciństwa. Jest zatem skazane na to, w jaki sposób opiekuje się nim matka i nie ma na to żadnego wpływu. To, jak odczuwa jej opiekę determinuje jego postrzeganie świata i siebie przez całe późniejsze życie – albo jako miejsce bezpieczne i wspierające, albo jako pełne niebezpieczeństw, bólu i samotności.
Mimo że teoria Melanie Klein była krytykowana, położyła ona podwaliny pod psychoterapię opartą o teorię relacji z obiektem. W przeciwieństwie do psychologii ego, gdzie terapeuta miał analizować wewnętrzne konflikty, teoria ta nadaje terapeucie status obiektu. Dzięki relacji z nim pacjent może wzmacniać samego siebie. Książka M. Klein obrazująca terapię z uwzględnieniem teorii relacji z obiektem to “Zapis analizy dziecka”.
Fazy rozwoju – czyli teoria relacji z obiektem według Margaret Mahler
Kontynuatorką rozumienia człowieka w świetle teorii relacji z obiektem była Margaret Mahler. Wskazywała ona trzy fazy rozwoju dziecka. Opisywała je w odniesieniu do charakteru relacji i tego, jak doświadczało jej dziecko.
Fazy te następują kolejno po sobie. Pierwsza to faza autyzmu (do 2 miesiąca życia), gdzie niemowlę nie jest świadome innych ludzi, a jego zachowanie nastawione jest na redukcję napięcia. Faza symbiozy zaś (2-6 miesiąc życia) to czas, w którym matka jest dla dziecka tożsama z nim samym. Z uwagi na to, że to ona pomaga mu redukować napięcia, ma to ogromny wpływ na to, czy dziecko wytworzy w sobie poczucie siły i ufności do samego siebie. Może to zrobić tylko wtedy, gdy doświadcza dobrej opieki ze strony matki, czyli obiektu.
W wieku od 6 do 24 miesięcy dziecko znajduje się w fazie separacji – indywiduacji. Tutaj zaczyna różnicować Ja od nie-Ja. Uczy się, że matka to ktoś inny niż ono samo, a później, że to ktoś odrębny od innych ludzi. W tej fazie dziecko pojmuje, że jest odrębne od obiektu i jest to etap niezbędny do rozwoju poczucia pewności siebie. Tutaj także uczy się, że jest bezpieczne i może funkcjonować, nawet gdy matka nie jest bezpośrednio dostępna. Mimo tego dążenia do odrębności potrzebuje w tym okresie często wracać do mamy, aby przekonać się, czy na pewno wszystko jest z nim w porządku i upewniać się, że jest bezpieczne. Jeśli matka pojmie istotę poczucia i potrzeby odrębności przy jednoczesnym ogromnym pragnieniu bliskości z mamą, młody człowiek powoli wytwarza w sobie poczucie stałości obiektu (około 4 roku życia). Pozwala to mu na zyskanie poczucia pewności siebie i swojej wartości.
Psychoterapia w podejściu teorii relacji z obiektem
Przejście przez te fazy i prawidłowe relacje z obiektem, czyli mamą, są podstawą dobrego funkcjonowania osoby dorosłej. Psychoterapia oparta o teorię relacji z obiektem to proces, w którym niejako odtwarza się te fazy. Pozwala to uzyskać pacjentowi stan poczucia pewności siebie i dobrego radzenia sobie w życiu. Jest to nabywanie doświadczeń zwanych reparacyjnymi, które zniwelują zaburzenia powstałe na bazie nieprawidłowej relacji z obiektem.
Oczywiście jest to duży skrót myślowy, ponieważ jest to ogólny tekst. Jeśli jesteś zainteresowany/a pracą terapeutyczną w takim albo innym podejściu, sprawdź naszą szkołę psychoterapii i ofertę kursów. Przygotowują one do certyfikacji Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego. Kurs psychoterapii to zdecydowanie więcej wiadomości, niż możemy zmieścić w krótkim artykule. Zwłaszcza że opis psychopatologii w tym rozumieniu i z uwzględnieniem trzech struktur osobowości to badania Otto Kernberga. Mówią one o zahamowaniu procesu jej rozwoju w okresie symbiozy. Zdecydowanie kurs psychoterapii to lepsze miejsce na poznanie szczegółów teorii relacji z obiektem oraz psychoterapii w tym nurcie, niż taki ogólny artykuł.
Współczesne rozumienie teorii relacji z obiektem w psychoterapii
Współcześnie w teorii tej przyjmuje się, że źródło rozwijającej się psychopatologii zaburzeń stanowią “traumatyczne doświadczenia emocjonalne, deficyty uczuciowe i destrukcyjne relacje z obiektami znaczącymi, szczególnie okresu dzieciństwa, które potem, poprzez
utrwalone uwewnętrznione, destrukcyjne, deficytowe emocjonalnie wzorce (matryce) relacji ze znaczącym obiektem, są powielane w relacjach społecznych. Tworzą one patologiczne wzorce rozwojowe i styl charakteru (osobowości). Teorie relacji z obiektem ukierunkowują nas na rozumienie uwewnętrznionych związków interpersonalnych oraz na ich znaczący wpływ na rozwijające się z biegiem lat życia i rozwoju zachowania” (źródło: http://www.psychiatriapolska.pl/uploads/images/PP_5_2010/Izydorczyk677__PP5_2010.pdf).
Kurs psychoterapii pozwoli Ci zrozumieć tą i wiele innych teorii, abyś mógł/a być dobrym, skutecznym oraz profesjonalnym psychoterapeutą.