Psychologiczne leczenie alkoholizmu — rodzaje i skuteczność

Opisujemy, jak psychologiczne lecze­nie alkoholizmu podejmowane jest współcześnie. Dodatkowo przedstawiamy krót­kie i pobieżne sta­dium doty­czące ten­den­cji czło­wieka do się­ga­nia po alko­hol. Zain­te­re­so­wa­nych zgłę­bie­niem tej tema­tyki zapra­szamy do odwie­dze­nia strony szkoły psy­cho­lo­gii, gdzie znajduje się  moż­li­wość zapisu na kursy przy­go­to­waw­cze do cer­ty­fi­ka­cji PTP.

Alkohol w pierwszoplanowej roli

Z antro­po­lo­gicz­nego punktu widze­nia alko­hol wplą­tany jest w histo­rię czło­wie­czeń­stwa nie­malże od samego początku. Można przypuszczać, że również i psychologiczne leczenie alkoholizmu sięgać będzie odległych czasów.

Pierw­sze wzmianki o spo­ży­ciu tej psy­cho­ak­tyw­nej sub­stan­cji znaj­du­jemy już w pre­hi­sto­rii. Prawdopodobnie jeden z faraonów miał wydać dekret o ogra­ni­cze­niu spo­ży­cia procentów w armii, ponie­waż ujem­nie wpły­wał na efek­tyw­ność walki żoł­nie­rzy. Przykład ten może być świadectwem wstępnej próby leczenia alkoholizmu. Co ciekawe w nie­któ­rych kul­tu­rach przy­pi­sy­wano mu nawet cechy napoju magicz­nego, skład­nika koniecz­nego do prze­pro­wa­dze­nia obrząd­ków i rytu­ałów typo­wych dla danej spo­łecz­no­ści. Czło­wiek od tysięcy lat ucie­kał od rze­czy­wi­sto­ści, poszu­ku­jąc coraz to moc­niej­szych trun­ków w celu odu­rza­nia się. Naruszał tym samym swoje zdrowie fizyczne oraz mentalne. Nieuchronne było, żeby psychologiczne leczenie alkoholizmu zajęło czołowe miejsce w procesie wychodzenia z nałogu.

Współ­cze­śnie, menu roz­ma­ito­ści pły­nów wyso­ko­pro­cen­to­wych jest tak obszerne, że w poszcze­gól­nych restau­ra­cjach otrzy­mują osobny kata­log. Nie stro­nią od niego żadne war­stwy spo­łeczne, spo­ży­wany pra­wie we wszyst­kich kra­jach na świe­cie. Nic dziw­nego zatem, że naj­więk­sze kon­cerny alko­holowe zara­biają miliardy dola­rów rocz­nie. Zasta­na­wia­jące jest raczej to dla­czego sub­stan­cja, wykorzystywana do paliwa napę­do­wego oraz innych roztworów trujących jest trak­to­wana jako pro­dukt eks­klu­zywny i tak sil­nie pożą­dany.

Zdaje się, że odpo­wiedź na to pyta­nie leży w cen­trum rozu­mie­nia czło­wie­czeń­stwa. Człowiek mimo swej nazwy homo sapiens – istota rozumna jest rów­nież istotą kru­chą i podatną. Świa­do­mość szko­dli­wo­ści alko­holu podważa racjo­nal­ność bytu ludz­ko­ści, ponie­waż kon­ty­nu­owa­nie picia jest wyra­zem najwyższej bez­sen­sow­no­ści. Takie dzia­ła­nie kłóci się z pod­sta­wo­wym i ata­wi­stycz­nym instynk­tem samo­za­cho­waw­czym. Pijemy, aby prze­pę­dzić cier­pie­nie i smu­tek, pijemy ze względu na tra­dy­cję i kon­for­mi­styczne zacho­wa­nia spo­łeczne. Osta­tecz­nie także dla­tego, żeby uzy­skać dostęp do innego stanu świa­do­mo­ści – odu­rze­nia.

Psychologiczne leczenie alkoholizmu – źródło problemu

Spo­ży­wa­nie alko­holu w jakiej­kol­wiek ilo­ści przez jed­nostki wraż­liwsze na jego oddzia­ły­wa­nie spotykają się z większym prawdopodobieństwem uzależnienia. Nałóg następnie zmierza w kierunku cho­roby alko­holowej nazy­wa­nej alko­holizmem. Psychologiczne leczenie alkoholizmu obejmuje różne koncepcje, te natomiast szczególnie uwypuklają jeden problem. Doty­czy on nie­moż­no­ści radze­nia sobie z trud­nymi do prze­pra­co­wa­nia emo­cjami. Osoby uza­leż­nione można zgod­nie z pewną per­spek­tywą scha­rak­te­ry­zo­wać według egzy­sten­cjal­nej myśli bólu ist­nie­nia, braku sensu i ucieczki w stronę roz­rywki. Z początku alko­hol trak­to­wany jest jako forma samolecze­nia, ponie­waż krót­ko­trwale podnosi poczu­cie wła­snej war­to­ści. Jed­nakże kiedy dzia­ła­nie zaczyna słab­nąć, nagro­ma­dzone wcze­śniej nega­tywne uczu­cia ude­rzają ze zwie­lo­krot­nioną siłą, przy­czy­nia­jąc się do pogłę­bia­nia pro­blemu.

Funk­cjo­no­wa­nie czło­wieka podyk­to­wane nało­giem deter­mi­no­wane jest przez mecha­ni­zmy obronne, do których zali­czamy:

• racjo­na­li­za­cję,
• ilu­zję,
• zaprze­cze­nie,
• roz­dwo­je­nie wła­snego Ja.

Argu­men­tują one spo­sób rozu­mie­nia rze­czy­wi­stość, że picie alko­holu jest pod kon­trolą. Mechanizmy obronne szepcą, że tak naprawdę pro­blem tkwi na zewnątrz, a nie w nas samych. Nie­stety na dłuż­szą metę takie zacho­wa­nia wdra­żają destruk­cyjny wpływ na nasze oto­cze­nie a w szcze­gól­no­ści na naj­bliż­szych. Kiedy wszystko zaczyna się burzyć. Środowisko pracy, rodzina, przy­ja­ciele podwa­żają ogólne zało­że­nie, że nic złego się nie dzieje, powinno nadejść auto­re­flek­syjne pyta­nie. Czy mój spo­sób radze­nia sobie fak­tycz­nie mi służy? Wów­czas jest to ide­alny moment, aby poszu­kać spe­cja­li­stycz­nej pomocy.

Alkoholizm – jednostka chorobowa

W pierw­szej kolej­no­ści okre­ślany jest sto­pień spo­ży­wa­nia alko­holu, czy jest to nad­uży­wa­nie, czy uza­leż­nie­nie. Do roz­po­zna­nia tego roz­róż­nie­nia naj­czę­ściej wyko­rzy­sty­wana jest Mię­dzy­na­ro­dowa Kla­sy­fi­ka­cja Cho­rób i Pro­blemów Zdro­wot­nych ICD-10, dia­gnoza nastę­puje według okre­ślo­nych kry­te­riów w tym poznaw­czych, beha­wio­ral­nych, soma­tycz­nych. Głów­nymi obja­wami, które należy ziden­ty­fi­ko­wać, aby została posta­wiona opi­nia o cho­ro­bie alko­holowej, jest:

• głód alko­holowy,
• upo­śle­dzona kon­trola zacho­wa­nia,
• zmiana tole­ran­cji,
• kon­ty­nu­owa­nie picia mimo wie­dzy o jego szko­dli­wo­ści.

W zależ­no­ści od roz­mia­rów uciąż­li­wo­ści oraz intensywności wystę­pu­ją­cych obja­wów ist­nieje moż­li­wość doboru jak naj­lep­szej formy tera­pii / lecze­nia alko­ho­li­zmu. Jej skuteczność będzie podyk­to­wana przede wszyst­kim wewnętrzną moty­wa­cją i chę­cią zmiany jed­nostki. Osoby zgła­sza­jące się po pomoc w związku z pro­blemami wyni­ka­ją­cymi z nad­uży­wa­nia alko­holu sta­no­wią zróż­ni­co­waną spo­łecz­nie oraz zdro­wot­nie grupę. Wobec tego nie ma uni­wer­sal­nej i 100-ptrocentowo sku­tecz­nej metody. Przyjęto natomiast, że fundamentem powo­du­jącym szyb­szy powrót do zdro­wia jest rela­cja, jaką jed­nostka zbu­duje z tera­peutą.

Popularne terapie – jak wygląda psychologiczne leczenie alkoholizmu.

Aktu­al­nie psy­cho­lo­giczne lecze­nie alko­ho­li­zmu bazuje na dia­logu moty­wa­cyj­nym, który pod­kre­śla podmio­to­wość jed­nostki. Wspiera on główne zada­nie, aby poskro­mić ambi­wa­len­cję. Najważniejszym krokiem w celu przezwyciężenia chęci picia jest utrzymanie abstynencji. Oczywiście nie zawsze możliwe jest całkowicie odstawienia alkoholu, a wtedy trzeba wprowadzić system ograniczonego picia. Użyteczna w tym przypadku może być aplikacja stworzona przez Parpę, której idea polega na zapisywaniu ilości wypitych napojów. Ostatecznie wszystko tak naprawdę zależy od wewnętrz­nych potrzeb cho­rego.

Problem picia, który jest rozumiany przez osobę, a mimo to pozostaje kon­ty­nu­owany, powinien być rozpatrywany w podej­ściu psychodynamicznym. Rodzaj tej terapii pozwoli cof­nąć się do prze­szło­ści i odszukać przyczyny a tym samym rozwiązania w historii doświadczeń.

Kolej­nym waż­nym moty­wem, który powi­nien zna­leźć się w cen­trum lecze­nia, jest odno­sze­nie się do war­to­ści. Psychoterapia polega na zaak­cep­to­wa­niu cha­rak­teru osoby uza­leż­nionej i budo­wa­niu zacho­wań oraz myśli mają­cych na celu zli­kwi­do­wa­nia dys­funk­cyj­nych nawy­ków. Zało­że­nia te wpi­sują się w nurt tera­pii dia­lek­tyczno-beha­wio­ral­nej, która zbu­do­wana na potrzeby zabu­rzeń bor­der­line udo­wod­niła duże zasto­so­wa­nie przy pro­blemach z nad­uży­wa­niem sub­stan­cji.

Kiedy terapia indywidualna jest niewystarczająca.

Fascy­nu­jącą alter­na­tywą dla typo­wej tera­pii było zało­że­nie w 1941 roku wspól­noty ano­ni­mo­wych alko­holików. Grupa ta oka­zała się być feno­me­nem na skalę świa­tową, zmie­nia­jąc na zawsze podej­ście do lecze­nia poprzez wza­jemne wspar­cie. Podstawowa koncepcja AA polega na przestrzeganiu programu 12 kroków. Aczkolwiek to, co wyróżnia, tę grupę odnosi się do szeroko rozumianej tolerancji oraz możliwości obserwowania nowych zachowań członków.

W niektórych przypadkach psychologiczne leczenie alkoholizmu potrzebuje wsparcia ze strony farmakologicznej. Duże zastosowanie objęły na tej płaszczyźnie takie leki jak naltrexone, acamprosate, disulfiram. Nadrzędnym zadaniem tych tabletek jest zmniejszenie częstotliwości i ilości picia przy pozostaniu zmotywowanym do kontynuowania procesu zmiany i zapobiegania nawrotom.

Dodatkowo należy pamiętać, że problem choroby alkoholowej dotyczy również całego systemu rodziny. Kiedy jeden z członków rodziny nadużywa alkoholu, wprowadza tym samym chaos w dotychczasowy rytm życia. Silny stres związany z taką sytuacją powinien zostać koniecznie naprawiany w toku terapii rodzinnej.