Najnowsze statystyki dotyczące samobójstw naprawdę przerażają. Wynika z nich, że liczba prób odebrania sobie życia sukcesywnie rośnie. Przyczyny są bardzo różne i właściwie, analizując poszczególne przypadki, należy wziąć pod uwagę różne sfery życia człowieka, aby uzyskać pełny obraz. Ważnym aspektem pracy i leczenia osób z zaburzeniami natury psychicznej jest w dużej mierze postawienie odpowiedniej diagnozy oraz ustalenie, na ile chory faktycznie może popełnić samobójstwo. W kolejnych krokach opracowuje się terapię, która ma na celu, między innymi, zapobiegać autodestrukcyjnym działaniom pacjentów. Jaka jest profilaktyka zachowań samobójczych i jak należy wykorzystać ją w praktyce?
Samobójstwo jako próba ucieczki od życia
Specjaliści wskazują na fakt, że osoby cierpiące na zaburzenia psychiczne mogą przejawiać bardzo różne zachowania autodestrukcyjne. Mogą to być zarówno myśli samobójcze, samookaleczenia, jak i próby odebrania sobie życia. Każde z takich działań należy odpowiednio szybko zdiagnozować, a następnie podjąć właściwe kroki, aby przeciwdziałać im w przyszłości.
Należy uświadomić sobie, że każde z takich zachowań jest działaniem wysoce niebezpiecznym dla danej jednostki. Nie każde jednak musi zakończyć się śmiercią. Stąd też poszczególnych pacjentów zawsze trzeba traktować indywidualnie, co oznacza, że profilaktyka w każdym przypadku powinna być nieco inna. Co więcej, warto unikać także ogólnie przyjętych schematów, ponieważ mogą one wywołać poważne konsekwencje i dużo szkód.
Nie każda próba samobójcza kończy się śmiercią!
Analizując historię choroby pacjentów, często można zauważyć pewną prawidłowość. Zdarza się często, że osoby, które przeżyły poważną traumę albo zdarzenie krańcowe, popadają w ostrą depresję. W jej wyniku niekiedy targają się na swoje życie. Są to jednak często próby nieudane, ponieważ dochodzi do nich pod wpływem silnego impulsu i rzadko kiedy są faktycznie zaplanowane. Jeśli jednak chory przejdzie terapię i widać już pozorne pierwsze efekty, może się okazać, że depresja nie minęła, a jedynie przeszła w fazę utajoną. Jest to bardzo groźna sytuacja, ponieważ chorzy mogą w rzeczywistości tylko udawać dobry nastrój i pozorować wizję, że najgorsze już minęło. Tymczasem nadal planują lub rozważają podjęcie próby samobójczej.
Aby skutecznie leczyć pacjentów z zaburzeniami psychicznymi, należy rozgraniczyć poszczególne zachowania autodestrukcyjne i wskazać, na ile realne jest zagrożenie w przypadku konkretnej jednostki. Pomóc mogą w tym skale oceny ryzyka samobójstwa, ale również rzetelna i dogłębna analiza danego pacjenta.
W literaturze fachowej wyróżnia się różne intencje odebrania sobie życia. Stosunkowo najmniej groźne są gesty samobójcze. Jest to rodzaj manifestu czy wołania o pomoc chorego, który rozpaczliwie próbuje wyjść z problemów. Bardziej groźnym działaniem jest już próba samobójcza, która niestety w dużej ilości przypadków kończy się śmiercią. Na szczęście, wiedza na temat potencjalnego ryzyka sama w sobie daje już możliwość podjęcia odpowiednich środków zapobiegawczych.
Analiza ryzyka samobójstwa a działania profilaktyczne
Psychoterapeuta lub lekarz psychiatra każdorazowo muszą w pierwszej kolejności dokładnie przeanalizować przypadek konkretnego pacjenta. Bada się wówczas jego sytuację, historię rodzinną oraz wszystkie aspekty życia, które mogłyby mieć wpływ na kondycję psychofizyczną badanego. Na podstawie obszernego i szczegółowego wywiadu sprawdza się potencjalne ryzyko popełnienia samobójstwa, a następnie opracowuje odpowiednią terapię.
W przypadku, gdy ryzyko odebrania sobie życia jest naprawdę duże (wynik sprawdza się na podstawie jednej ze skal oceny ryzyka), należy podjąć odpowiednie środki zaradcze. W jaki sposób zapobiegać działaniom autodestrukcyjnym u pacjentów z zaburzeniami psychicznymi?
Profilaktyka zachowań samobójczych
Choć prawdą jest, że nie sposób z całą pewnością określić, na ile realne jest, że dana osoba targnie się na swoje życie, istnieją jednak narzędzia, które pomogą zachować najwyższą czujność i reagować na bieżąco. Aby móc „trzymać rękę na pulsie”, kluczowe jest poznanie sytuacji życiowej pacjenta. Jeśli doszło u niego w ostatnim czasie do traumatycznych przeżyć, takich jak śmierć kogoś bliskiego, konflikt w rodzinie, rozpad związku czy doświadczanie przemocy, należy przyjąć, że ryzyko samobójstwa jest realne.
W kolejnych krokach terapii należy zwrócić uwagę, czy pacjent przejawia jakieś niepokojące oznaki. Każdą sugestię lub dawanie wyrazu temu, że chce on skończyć swoje życie, należy potraktować w pełni poważnie. Nie wolno bagatelizować żadnego ze słów czy działań osoby zaburzonej. Nie zawsze mówienie o samobójstwie oznacza, że dana osoba faktycznie podejmie taką próbę, tym niemniej należy jej wysłuchać. Rozmowa również jest formą wsparcia i odpowiedzią na „krzyk” cierpiącej osoby.
Objawy, które powinny nas zaniepokoić, to przede wszystkim groźby lub mówienie o śmierci, postawa rezygnacji i poddania się, przedłużająca się, świadoma izolacja społeczna, a także wszelkie radykalne zmiany w zachowaniu, samopoczuciu i wyglądzie. Tego typu zachowania mogą być pierwszymi sygnałami, że dzieje się coś niedobrego. Pierwszą reakcją powinno być okazanie wsparcia i rozmowa. Należy przy tym unikać doradzania. Chory potrzebuje przede wszystkim poczuć, że ktoś stoi po jego stronie. Należy także w miarę możliwości szukać pomocy instytucjonalnej lub wsparcia osoby godnej zaufania w oczach zagrożonego człowieka.
Nigdy nie ignoruj niepokojących objawów!
Wsparcie psychoterapeuty jest bardzo ważne w procesie profilaktyki samobójstw. Pojawianie się niepokojących oznak u chorego, każdorazowo należy wyłapywać i w miarę możliwości zgłaszać się po pomoc do specjalisty. Odpowiednio dobrana terapia jest kluczem do zdrowia psychicznego i stabilności. Dobór konkretnego rozwiązania jest kwestią indywidualną i zależy od danego pacjenta. Bardzo ważny jest również specjalistyczny warsztat i przygotowanie samego terapeuty. W naszej szkole kształcimy doskonałą kadrę, która z powodzeniem będzie mogła nieść pomoc ludziom z zaburzeniami psychicznymi.
