Leki na schizofrenię niezbędne do jej leczenia stanowią dużą i różnorodną grupę przeciwpsychotycznych (LPP, dawniej neuroleptyków) środków farmakologicznych. Wynika to z faktu, że choroba ta ma różne postaci i fazy rozwoju. Dlatego też warto jest pokrótce scharakteryzować jej przyczyny, objawy, rodzaje itp. zanim przedstawimy leki na schizofrenię i leczenie schizofrenii.
Schizofrenia (psychoza schizofreniczna) występuje u około 1% populacji. Nazwa jej pochodzi od greckich słów schizein, – rozszczepić i phren – umysł, co dosłownie znaczy „rozszczepienie umysłu”. Schizofrenia jest bardzo poważną chorobą umysłu, charakteryzującą się zaburzonym postrzeganiem rzeczywistości. Trudno jest zrozumieć zmianę zachowania czy absurdalny sposób myślenia chorego, zwłaszcza gdy takie objawy pojawiają się nagle. U chorego bowiem dochodzi właśnie do „rozszczepienia” pomiędzy jego myślami a rzeczywistością. Nieprawidłowo zatem działają przekaźniki nerwowe, szczególnie dopamina, która odpowiada m.in. za nastrój i motywację. Schizofrenia jest chorobą przewlekłą.
Schizofrenia jeszcze do niedawna była tajemniczą chorobą skazującą chorych na izolację. Natomiast obecnie jest coraz lepiej poznana oraz zarazem intensywnie badana, a metody jej terapii są coraz skuteczniejsze. Ryzyko zachorowania nie zależy od płci, a większość zachorowań zaczyna się przed 30 rokiem życia (średnio – u mężczyzn nieco wcześniej niż u kobiet). Może ona mieć różny obraz, ale to co jest względnie stałe, to zmienione chorobowo i nieadekwatne postrzeganie, odbieranie, przeżywanie oraz ocena siebie i otaczającej rzeczywistości.
Postacie schizofrenii
Wyróżnia się kilka postaci schizofrenii tj.:
- paranoidalna, w której dominują urojenia i omamy,
- hebefrenicza, czyli zdezorganizowana cechująca się dziwacznym myśleniem, afektem i zachowaniem, dodatkowo nieprzewidywalna i chaotyczna,
- katatoniczna, w której przeważają stany tzw. osłupienia lub pobudzenia katatonicznego. Pacjent traci kontakt z otoczeniem, milczy i pozostaje w skrajnym bezruchu. Taki stan może nagle przechodzić w bardzo silne pobudzenie psychoruchowe,
- prosta cechująca się brakiem występowania objawów wytwórczych, zaczyna się ona powoli, ze stopniowo narastającymi objawami negatywnymi z późniejszym załamaniem linii życiowej,
- rezydualna, w której dominują przewlekłe objawy o w miarę stabilnym i niewielkim nasileniu utrzymujące się przez dłuższy czas,
- niezróżnicowana z brakiem przewagi którejś z grup objawów.
Charakterystyka powstawania schizofrenii w czasie
Wobec powyższego schizofrenia może nastąpić w sposób nagły i ostry, nawet w ciągu kilku dni lub stopniowy w ciągu kilku miesięcy, a nawet lat. W pierwszym przypadku występują przede wszystkim niezwykłe przeżycia wewnętrzne. Prowadzą one często do dziwacznych i często gwałtownych zachowań. Przeżycia te są przykre dla danej osoby i dodatkowo sprawiają one pacjentowi psychiczne cierpienia. Mimo tego pacjent często jest przekonany o ich „prawdziwości” i dlatego przez to może nie mieć potrzeby szukania pomocy lekarskiej. Niektóre objawy schizofrenii mogą także prowadzić do unikania kontaktu z psychiatrą.
Schizofrenię, która zaczyna się stopniowo cechuje głównie narastające wycofanie, podejrzliwość, zanikająca spontaniczność i nieadekwatność zachowań. Dodatkowo może mieć miejsce pogorszenie funkcji intelektualnych, a ekspresja jego emocji staje się coraz słabsza i mniej odpowiadająca okolicznościom. Z tego powodu osoba taka unika kontaktu z innymi, staje się przy tym nieufna i ogranicza swoją aktywność, a czasem zaprzestaje wychodzić z domu.
Ponadto narasta u niej brak zainteresowań światem zewnętrznym, a następuje koncentrowanie się jego na wewnętrznych, chorobowych przeżyciach. Mogą się również pojawić dziwaczne zachowania i wypowiedzi. Bliskim takiej osoby czasami trudno jest dostrzec te zmiany, a tym samym uznać je za chorobowe. Okazuje się, że u części chorych dochodzi do wyraźniejszego „załamania linii życiowej”. Na przykład nasilają się trudności w szkole, na uczelni lub w pracy. Ulega też pogorszeniu funkcjonowanie społeczne i/lub emocjonalne.
Przyczyny schizofrenii
Należy podkreślić, iż przyczyny schizofrenii nie są w pełni poznane, ale aktualnie zaburzenie to określane jest jako „choroba mózgu”. Staje się to dzięki coraz lepszemu zrozumieniu czynników biologicznych, w tym także genetycznych prowadzących do powstania schizofrenii. Polegają one na zaburzeniach funkcjonowania neuronów i neuroprzekaźników w mózgu. Dodatkowo wystąpienie i obraz tej choroby zależy również od czynników psychologicznych, społecznych i środowiskowych.
Tymczasem wpływy genetyczne powodują, że ryzyko zachorowania jest większe w rodzinach, w których krewni np. rodzice, rodzeństwo i dzieci chorują na schizofrenię. W przypadku występowanie schizofrenii u obojga rodziców ryzyko zachorowania dziecka wynosi ok. 45%. Natomiast w przypadku występowania jej tylko u jednego z rodziców ryzyko to wynosi 6%. Występowanie skłonności genetycznych nie musi oznaczać, że schizofrenia się u danej osoby rozwinie, gdyż ważny jest też wpływ innych wymienionych wyżej czynników.
Objawy schizofrenii
Dzieli się je zazwyczaj na następujące grupy tj.: pozytywne, negatywne, zaburzenia poznawcze i afektu oraz objawy dezorganizacji psychicznej.
Pozytywne objawy (wytwórcze)
Do pierwszej grupy objawów zaliczamy przede wszystkim urojenia i omamy.
Urojenia
Urojenia z kolei to fałszywe sądy i przekonania pacjenta o istnieniu zjawisk lub rzeczy, wydarzeniach, które nie istnieją w rzeczywistości lub istnieją. Są one jednak przez chorego skrajnie fałszywie interpretowane, a przy tym jest przekonany o prawdziwości swoich myśli i przeżyć. Dodatkowo nie daje się go przekonać, że jest inaczej. Przeżycia te zwykle mają niezwykły i dziwaczny charakter, a pacjent mocno wierzy w swoje myśli.
Urojenia ksobne są natomiast przekonaniami, że chory jest obserwowany lub, że jest się tematem rozmów np. w trakcie audycji telewizyjnych lub radiowych. Urojenia prześladowcze obejmują zaś przekonanie, że jest się śledzonym, podsłuchiwanym i występują często z poczuciem grożącej krzywdy. Tymczasem w przypadku urojeń odsłonięcia i oddziaływania pacjent jest przekonany, że na jego myśli mają wpływ inni ludzie lub rzeczy, a przy tym ten wpływ ma charakter niezwykły. Mogą zatem pojawić się przekonania o nasyłaniu myśli innych osób, zabieraniu własnych myśli przez jakąś siłę z zewnątrz, a własne myśli stają się „odsłonięte” i znane innym.
Omamy (halucynacje)
Należą one do zaburzeń spostrzegania w zakresie wzroku, słuchu, smaku, węchu, dotyku. U takiego chorego występują wręcz „realistyczne” doznania zmysłowe, mimo iż w otoczeniu nie ma bodźca, który mógłby je wywołać. Natomiast omamy słuchowe polegają na tym, że pacjent słyszy różnego rodzaju głosy i dźwięki, które w rzeczywistości nie istnieją. Mogą to być zatem głosy jednej lub kilku osób, mogą być też niewyraźne lub tworzyć słowa, zdania i dialogi.
Głosy te mogą „komentować” to, co pacjent robi lub nakazywać mu wykonywanie różnych czynności. Szczególnie niebezpieczne są głosy, które nakazują samobójstwo. Mogą one popchnąć chorego do podjęcia takiej próby. Tymczasem halucynacje wzrokowe powodują, że pacjent „widzi” różne przedmioty, osoby lub postaci, które w rzeczywistości nie istnieją.
Omamy dodatkowo mogą być interpretowane w sposób urojeniowy przez chorego. Wzmacniają w ten sposób system jego psychotycznych przekonań. Tym psychotycznym przekonaniom zwykle towarzysz lęk, z poczuciem zagrożenia zdrowia i życia. Głosy mogą być też „słyszane” wewnątrz głowy chorego lub mogą się wydobywać z innych części ciała.
Objawy negatywne
Towarzyszy im stopniowe wycofywanie się z dotychczasowej aktywności i relacji z ludźmi, aż do całkowitej utraty zainteresowań i wycofania społecznego. Zdarza się więc, że chorzy na schizofrenię unikają innych, nie chcą wychodzić z domu i stają się zobojętniali uczuciowo. Ich mimika, a także gesty mogą ulec ograniczeniu, co utrudnia komunikację.
Do innych objawów z tej grupy należą: abulia tj. „bezczynność” wynikająca z niezdolności do planowania i podejmowania celowych działań. Następnie anhedonia oznaczająca zmniejszoną zdolność lub brak zdolności do odczuwania przyjemności, brak spontaniczności, bierność, apatię, zubożenie wypowiedzi i upośledzenie woli. Następuje u chorego także spowolnienie ruchowe, brak lub spadek dbałości o siebie. Narastające objawy negatywne mogą zaburzać lub wręcz uniemożliwiać realizację dotychczasowych planów i celów życiowych.
Zaburzenia poznawcze
Zaburzenia występujące w schizofrenii to m.in. pogorszenie koncentracji i uwagi oraz upośledzenie pamięci i inteligencji. Pacjent nie może się skupić na tym co robi, ma trudności z zaplanowaniem i organizacją dnia, odczuwa pogorszenie inteligencji i sprawności myślenia.
Zaburzenia afektu (nastroju)
Dotyczy to m.in. doznawania uczucia smutku, żalu, zmniejszenia radości życia i występowanie depresji. Czasami uczucia te są dziwaczne i niezgodne z okolicznościami, a wręcz sprzeczne (np. pacjent może śmiać się w sytuacjach, które zwykle wzbudzają odwrotne reakcje). Po ustąpieniu ostrych objawów schizofrenii może też rozwinąć się depresja popsychotyczna, czy poschizofreniczna. Wtedy w obrazie klinicznym dominują: smutek, zobojętnienie, zmniejszenie radości życia, aktywności życiowej oraz zainteresowań. Jest to stan, w którym istnieje szczególnie duże zagrożenie samobójstwem.
Objawy dezorganizacji psychicznej
Są to na przykład zaburzenia myślenia i/lub zachowania pacjenta, które stają się niezrozumiałe i dziwaczne.
Schizofrenia szczególnie wiąże się ze zwiększonym ryzykiem samobójstwa, które w tej grupie chorych sięga 10%. Dlatego występowanie myśli lub tendencji samobójczych takiej osoby jest bezwzględnym wskazaniem do konsultacji u psychiatry.
Schizofrenia – diagnoza
Schizofrenię rozpoznaje psychiatra poprzez osobiste badanie pacjenta, polegające głównie na rozmowie i obserwacji. W tym przypadku mogą być również ważne dane uzyskane od rodziny i innych bliskich chorego. Przeprowadza się dodatkowo badania laboratoryjne i obrazowe, ale jedynie w celu oceny stanu ogólnego pacjenta i wykluczenia innych chorób. Badania takie nie są w stanie potwierdzić obecności schizofrenii. Psychiatra bada pacjenta także pod kątem współwystępowania innych zaburzeń, uzależnień i nadużywania substancji psychoaktywnych, w tym alkoholu.
Schizofrenia jest chorobą przewlekłą, którą coraz lepiej rozumiemy i dysponujemy coraz skuteczniejszymi metodami terapii. Celem leczenia, opartego głównie na lekach przeciwpsychotycznych jest uzyskanie remisji, optymalnie z powrotem pacjenta do normalnego życia. Terapia schizofrenii powinna być zatem kompleksowa i systematyczna, ważne jest regularne przyjmowanie leków w porozumieniu z psychiatrą. Dodatkowo wiedza pacjenta i jego bliskich na temat choroby ułatwia współpracę i zwiększa szansę na prawidłowe i regularne leczenie schizofrenii.
Czy schizofrenia jest uleczalna – leczenie schizofrenii i rokowania
Z uwagi na to, że schizofrenia jest chorobą wielokierunkową w związku z tym rokowania w jej zakresie są bardzo zróżnicowane. Na podstawie przeprowadzonych badań można stwierdzić, że jedynie u 1/3 schizofreników dzięki odpowiedniemu leczeniu uzyskuje się pewną poprawę. Umożliwia ona wówczas w miarę normalne funkcjonowanie. U pozostałych pacjentów poprawa ta co prawda następuje, ale nie jest w pełni zadowalająca.
Natomiast u jeszcze innych nie udaje się w ogóle uzyskać żadnej poprawy. Z powyższych względów wynika, że bardzo istotne jest jak najszybsze wdrożenie leczenia, ponieważ wraz z jej rozwojem schizofrenia pogarsza codzienne funkcjonowanie pacjenta. Dodatkowo u niektórych osób dochodzi do skrajnych sytuacji, w wyniku których chory próbuje nawet popełnić samobójstwo. Ryzyko samobójstwa wśród chorych na schizofrenię wynosi około 10%. Jeżeli u pacjenta wystąpią myśli samobójcze należy jak najszybciej zwrócić się o pomoc do lekarza rodzinnego lub psychiatry i może to zrobić również rodzina pacjenta
Leczenie schizofrenii – schizofrenia paranoidalna
Trwające w sposób ciągły badania z obszaru genetyki i neurofizjologii dążą między innymi do identyfikacji różnych postaci choroby, tak aby w przyszłości możliwe było bardziej zindywidualizowane leczenie schizofrenii, oparte na wiarygodnych markerach biologicznych. Na świecie obserwuje się również rozwój rozwiązań instytucjonalno-organizacyjnych, co zapewnia coraz większej liczbie pacjentów optymalne warunki do powrotu do satysfakcjonującego funkcjonowania. Oznacza to, iż aktualnie nie jest możliwe całkowite wyleczenie pacjenta, ale podejmuje się różne działania w zakresie tego, aby tak było.
Wobec powyższego odpowiedź na pytanie dotyczące schizofrenii paranoidalnej, czy można ją wyleczyć jest negatywna. Wszystkie rodzaje schizofrenii są nieuleczalne. Jedyne, co można osiągnąć, to uzyskanie poprawy zdrowia pacjentów poprzez złagodzenie objawów. Niezbędne jest zażywanie przez nich leków zaleconych przez psychiatrę (leczenie farmakologiczne), poddanie się psychoterapii oraz rozmowy z psychologiem.
Dodatkowo istotne jest także włączenie się pacjenta w leczenie schizofrenii poprzez zapoznanie się z istotą swojej choroby oraz działaniem np. leków. Dotyczy to oczywiście tylko tych chorych, którzy w miarę jasno rozumują i bardzo pragną poprawić stan swojego zdrowia. W tym miejscu warto wspomnieć wiek zachorowania osób na schizofrenię paranoidalną. Zatem o ile u kobiet pierwsze objawy pojawiają się między 25. a 35. rokiem życia, o tyle u mężczyzn choroba rozwija się zwykle szybciej tj. pomiędzy 15. a 24. rokiem życia.
Leczenie schizofrenii a psychoedukacja
Z przedstawionych najważniejszych aspektów schizofrenii wynika, że choroba ta należy do wyjątkowo ciężkich zaburzeń. Z tego względu wymagają one podczas leczenia nie tylko pomocy lekarza psychiatry, ale również psychoterapii. W postępowaniu z chorym wymagana jest odpowiednia wiedza i doświadczenie. Artykuł ten należy zatem traktować w sposób ogólny. Natomiast, aby zostać psychoterapeutą i poznać nie tylko ten typ terapii, ale kompleksowo wszystkie najpopularniejsze, to zapraszamy na stronę Fundacji Vis Salutis do Szkołę Psychoterapii na szkolenia i kursy przygotowawcze do certyfikacji Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego.
Leki na schizofrenię
Podstawą leczenia schizofrenii są leki przeciwpsychotyczne dawniej zwane neuroleptykami. Uważa się, że optymalny lek przeciwpsychotyczny to taki, którego przyjmowanie zapewnia redukcję nasilenia lub powoduje ustąpienie objawów schizofrenii. Dotyczą one objawów wcześniej wymienionych tj.: wytwórczych, negatywnych, afektywnych, zaburzeń poznawczych oraz dezorganizacji psychicznej.
Leki przeciwpsychotyczne zwykle dzieli się na dwie grupy, które różnią się efektywnością w zakresie działania na wymienione objawy oraz profilem działań niepożądanych i bezpieczeństwa stosowania. Są to zatem leki pierwszej generacji, inaczej neuroleptyki typowe lub klasyczne oraz leki drugiej generacji, inaczej atypowe leki przeciwpsychotyczne. Ponadto w leczeniu schizofrenii stosuje się również niekiedy dodatkowe, uzupełniające leki niebędące neuroleptykami. Leki te w przeciwieństwie do neuroleptyków stosuje się zazwyczaj, choć nie zawsze krótkoterminowo
Leki na schizofrenię przeciwpsychotyczne pierwszej generacji, inaczej neuroleptyki typowe lub klasyczne
Przykładem takich leków są: haloperidol, flupentiksol, zuclopenthiksol, perfenazyna, perazyna, promazyna i chloropromazyna. Leki typowe działają przede wszystkim na objawy wytwórcze. Jednak ich zastosowanie wiąże się przede wszystkim z dużym ryzykiem wystąpienia objawów pozapiramidowych oraz wzrostu poziomu prolaktyny we krwi (hiperprolaktynemii).
Leki na schizofrenię drugiej generacji, inaczej atypowe leki przeciwpsychotyczne
Należą do nich np. aripiprazol, kwetiapina, olanzapina, klozapina, risperidon, amisulpryd, paliperidon, ziprazidon i sertindol. Leki wpływają skutecznie na redukcją objawów wytwórczych, lepiej od leków typowych. Zmniejszają nasilenie objawów negatywnych, afektywnych i zaburzeń poznawczych. Zastosowanie tych leków daje również znacznie mniejsze ryzyko wystąpienia objawów pozapiramidowych oraz hiperprolaktynemii. Niektóre z nich są nowymi lekami na schizofrenię 2020.
Uzupełniające leki niebędące neuroleptykami
W leczeniu schizofrenii niekiedy dodatkowo stosuje się leki uzupełniające niebędące neuroleptykami. Leki te w przeciwieństwie do neuroleptyków podaje się zazwyczaj, chociaż nie zawsze krótkoterminowo. Są to leki: przeciwdepresyjne, uspokajające (benzodwuazepiny), nasenne i stabilizatory nastroju.
Leczenie schizofrenii farmakologiczne – działanie, zalecenia oraz skutki uboczne
Leczenie schizofrenii – leki przeciwpsychotyczne – działanie i zalecenia
Leki przeciwpsychotyczne przede wszystkim nie mają działania uzależniającego i nie działają doraźnie. Oznacza to, że stan pacjenta nie poprawia się po zażyciu pojedynczej, czy kilku tabletek. Ustąpienie ostrych objawów choroby, czy też efekt zapobiegający nawrotom następuje w rezultacie wielodniowego lub wielotygodniowego, stopniowego rozwijania się działania leku. Jeżeli są one zażywane nieregularnie, z przerwami lub doraźnie nie wykazują działania terapeutycznego lub to działanie mogą utracić. Należy je zatem stosować regularnie i ściśle według wskazań lekarza. Dodatkowo nie można samodzielnie tj. bez konsultacji z psychiatrą modyfikować dawek leku przeciwpsychotycznego. Grozi to bowiem utratą jego skuteczności i nawrotem choroby lub wystąpieniem działania toksycznego.
Terapia lekiem przeciwpsychotycznym ma charakter długotrwały bądź stały, ponieważ są to leki, które pacjent powinien przyjmować wiele lat. Natomiast w przypadku kolejnych nawrotów choroby całe życie. Leczenie schizofrenii może polegać na zastosowaniu jednego leku przeciwpsychotycznego i tak jest najczęściej. Tymczasem, gdy pacjent cierpi na lekooporną postać schizofrenii wprowadza się też kombinację dwóch takich leków, czy też ich kombinacji z lekami uzupełniającymi. Doborem właściwego dla pacjenta takiego leku zajmuje się psychiatra w porozumieniu z pacjentem.
Należy podkreślić, że działanie leku przeciwpsychotycznego rozwija się w ciągu od kilku dni do kilku tygodni. Zatem przedwczesne i nieuzgodnione z psychiatrą, odstawienie takich leków jest niewskazane i stwarza znaczące ryzyko nawrotu choroby lub pogorszenia jej przebiegu. Leki przeciwpsychotyczne mogą upośledzać zdolność do prowadzenia samochodu i obsługi maszyn. Dlatego też pacjent zawsze musi zapytać się psychiatrę czy biorąc dany lek może kierować lub pracować na dotychczasowym stanowisku.
Leczenie schizofrenii – leki przeciwpsychotyczne – działanie i skutki uboczne
Leki przeciwpsychotyczne również mogą wchodzić w interakcje z innymi lekami, przepisanymi przez innych specjalistów, a także kupowanymi bez recepty lekami i suplementami diety. Dotyczy to także preparatów naturalnych, czy ziołowymi. Dlatego też psychiatra powinien zostać poinformowany o wszystkich takich lekach i preparatach, jakie otrzymuje lub planuje zażywać pacjent.
Może zaistnieć również taka sytuacja, iż stosowanie niektórych leków przeciwpsychotycznych może być przeciwwskazane w pewnych chorobach somatycznych. Z tego powodu należy poinformować psychiatrę o wszystkich rozpoznanych i leczonych u innych lekarzy schorzeniach. Psychiatra w szczególności powinien wiedzieć o takich chorobach jak: cukrzyca, podwyższony poziom cholesterolu, choroby układu krążenia (nadciśnienie, zaburzenia rytmu serca, choroba niedokrwienna serca, zawał serca, udar mózgu). Dotyczy to też schorzeń neurologicznych i hematologicznych np. anemii, obniżonego poziomu białych krwinek, których obecność może wpłynąć na wybór leku oraz na efekty terapii schizofrenii. Leki przeciwpsychotyczne mogą niebezpiecznie reagować z alkoholem i należy o to zapytać psychiatrę.
Leczenie schizofrenii farmakologoiczne – działania uboczne
Zwracamy też uwagę na to, że zażywanie każdego leku przeciwpsychotycznego może wiązać się z występowaniem działań niepożądanych i bardzo zróżnicowanych w zależności od tego, jaki lek został przepisany. Nie mniej jednak dla większości pacjentów udaje się dopasować profil potencjalnych skutków ubocznych do ich preferencji. Chodzi tutaj szczególnie o sytuacje, kiedy nawet długotrwałe stosowanie leku nie było uciążliwe. Ponadto, aby korzyści wynikające z leczenia były znacząco większe niż niedogodności.
Stosowanie niektórych tego rodzaju leków może niekiedy wiązać się z występowaniem zaburzeń funkcji seksualnych np. spadek libido, problemy z osiągnięciem satysfakcji seksualnej, zaburzenia erekcji, suchość dróg rodnych. Jeżeli pojawią się takie zaburzenia należy powiedzieć o nich lekarzowi, gdyż w znacznej części przypadków udaje się je usunąć, ewentualnie zmniejszyć ich nasilenie wprowadzając odpowiednie modyfikacje w leczeniu.
Leki przeciwpsychotyczne – wzrost masy ciała
W trakcie stosowania leków przeciwpsychotycznych może dojść do wzrostu apetytu lub pragnienia oraz wzrostu masy ciała. Dlatego należy regularnie kontrolować masę ciała oraz obwód pasa i najlepiej odnotowywać wyniki, a o istotnych zmianach poinformować psychiatrę. Najlepiej, aby w trakcie każdej wizyty kontrolnej psychiatra zapoznawał się ze sporządzanym przez pacjenta dzienniczkiem masy ciała i obwodu w pasie. Istotne jest też regularne badanie ciśnienia.
W trakcie terapii lekiem przeciwpsychotycznym konieczne jest okresowe wykonywanie badań takich jak np.: morfologia krwi, próby wątrobowe i stężenie glukozy we krwi na czczo i stężenie hemoglobiny glikowanej. Oprócz tych badań także inne niż: poziomy hormonów tarczycy, stężenie cholesterolu i poszczególnych jego frakcji we krwi (lipidogram), badanie poziomu elektrolitów itp. O częstości wykonywania i zestawie tych badań decyduje psychiatra. Jeżeli dawno lub nigdy nie były one wykonywane trzeba się zapytać lekarza o ich zasadność.
Leki przeciwpsychotyczne, a ciąża
Leki te różnią się między sobą stopniem bezpieczeństwa dla płodu w trakcie ich stosowania przez kobietę w ciąży. Jednak według obecnego stanu wiedzy nie można w przypadku żadnego z tych leków powiedzieć, że jest on w pełni bezpieczny podczas ciąży. Kobieta planująca ciążę i zażywająca lek przeciwpsychotyczny powinna stosować skuteczne i sprawdzone metody antykoncepcji. Natomiast przed zajściem w ciążę musi wcześniej odstawić lek przeciwpsychotyczny i zaplanować wraz z psychiatrą odpowiedni na to moment oraz tempo odstawiania.
Tymczasem kobieta przyjmująca lek przeciwpsychotyczny odkryje, iż jest w ciąży powinna niezwłocznie skonsultować się z psychiatrą. Ryzyko związane ze stosowaniem takich leków w ciąży jest różne, a także zależne od typu leku oraz trymestru ciąży. Zatem psychiatra może zdecydować o utrzymaniu farmakoterapii, bądź o odstawieniu leku, czy zamianie na inny preparat.
Leczenie schizofrenii – dodatkowe zalecenia dla pacjenta
Leki przeciwpsychotyczne stanowią niezbędną podstawę terapii schizofrenii, ale ich zastosowanie nie jest wystarczające. Konieczne jest również uwzględnienie innych czynników takich jak: wystrzeganie się alkoholu i narkotyków (z marihuaną i dopalaczami włącznie). Ponadto regularny tryb życia z uporządkowanym, ustalonym rytmem dnia i nocy. Chodzi tu o kładzenie się do łóżka i wstawanie o mniej więcej stałej porze. Dodatkowo wystrzegania się „zarywania nocy” oraz unikanie stresu. Pacjentka powinna także wykonywać regularne badania lekarskie w celu wykrycia chorób i zmian mogących negatywnie wpłynąć na przebieg schizofrenii. Ważna jest zatem samoobserwacja i zgłaszanie się do psychiatry w przypadku pojawienia się jakichkolwiek niepokojących objawów mogących wskazywać na nawrót choroby.
Ważna jest również dbałość pacjenta o dietę i zdrowie fizyczne. Regularny, umiarkowany wysiłek fizyczny jeszcze nikomu nie zaszkodził. Dieta powinna być bogata w kwasy tłuszczowe omega-3 (ryby, owoce morza) i inne nienasycone kwasy tłuszczowe. Są one w warzywach i oliwie z oliwek.
Także nadmiar słodyczy, białego pieczywa oraz tłuszczów zwierzęcych nie jest również zdrowy i trzeba go unikać. Wszystkie te zalecenia pozwolą na skuteczniejsze zapobieganie nadwadze, zaburzeniom metabolizmu glukozy, chorobom serca i zespołowi metabolicznemu. Ryzyko rozwinięcia się tych schorzeń jest u pacjentów ze schizofrenią, z wielu przyczyn podwyższone i częściowo związane ze stosowaniem niektórych leków przeciwpsychotycznych. Poza tym powyższe zmiany dietetyczne mogą pozytywnie wpłynąć na skuteczność leczenia psychotropowego.
Leki na schizofrenię nazwy
Leki na schizofrenię przeciwpsychotyczne pierwszej generacji, inaczej neuroleptyki wydawane są wyłącznie na receptę i są one głównie w formie doustnej. Niektóre z nich występują również w postaci długo działających zastrzyków. Taka metoda podania jest korzystna u pacjentów, którzy nie mogą przyjmować regularnie tabletek, np. ze względu na zaburzenia pamięci.
Przykłady leków przeciwpsychotycznych pierwszej generacji
Leki te działają poprzez blokowanie receptorów dopaminowych D2 w mózgu. Zmniejszają zatem występowanie halucynacji i urojeń. Dużym ograniczeniem w ich stosowaniu są zbyt uciążliwe ich skutki uboczne, które są podobne do choroby Parkinsona. Leki te również są wydawane tylko na receptę.
Ich nazwy są następujące: haloperidol – np. Haloperidol Unia w postaci kropli, Decaldol to zastrzyki. Następnie to perazyna np. Perazinum, lewomepromazyna np. Tisercin i Chlorprotiksen np. Chlorprothixen Zentiva. Pozostale przykłady leków to: zuklopentiksol np. Clopixol – tabletki i Clopixol i sulpiryd np. Sulpiryd Teva.
Leki na schizofrenię drugiej generacji, inaczej atypowe leki przeciwpsychotyczne
Te wpływają na wiele różnych receptorów ośrodkowego układu nerwowego. Nie wywołują jednak parkinsonizmu, ale wywołują skutki uboczne związane z metabolizmem tj. powodują wzrost masy ciała, cukrzycę, czy nadciśnienie.
Klozapina np. Klozapol, risporidor np. Rispolept, zyprazydon np. Zypsila, kwetiapina np. Kwetaplex i Ketrel, olazapina np. Zolafren, Zolaxa oraz aripiprazol np. Abilify.
Leczenie schizofrenii elektrowstrząsami
Terapia chorych obejmuje leczenie schizofrenii zaostrzeń choroby oraz zapobieganie nawrotom i zaostrzeniom. W związku z tym leczenie ma charakter kompleksowy i może obejmować: farmakoterapię, psychoedukację, psychoterapię, terapię zajęciową i inne formy terapii, w tym rzadko elektrowstrząsy. Podstawowa metoda leczenia to farmakoterapia. Stosuje się, jak już pisaliśmy leki przeciwpsychotyczne. Dodatkowo w leczeniu chorego na schizofrenię często istotne znaczenie ma współpraca lekarza nie tylko z samym pacjentem, ale także z jego rodziną.
Jeżeli chodzi o zastosowanie elektrowstrząsów, to następuje ono z konieczności i wtedy, gdy inne leki przeciwpsychotyczne nie działają. Dotyczy to tylko katatonii schizofrenicznej i są one stosowane do dziś.
Nowe leki przeciwpsychotyczne
Jak podają źródła na wrześniowej liście leków refundowanych w 2020 r. znajdzie się nowy lek przeciwpsychotyczny dla pacjentów ze schizofrenią. Jest to lurazydon, czyli Latuda. Specjaliści twierdzą, iż charakteryzuje się on korzystnym profilem kardiometabolicznym i nie powoduje wydłużenia odcinka QT oraz nadmiernego przyrostu masy ciała. Lek jest wskazany do leczenia schizofrenii u dorosłych pacjentów po nieskuteczności lub w przypadku przeciwwskazań do terapii pozostałymi lekami psychotycznymi II generacji.
Ponadto oprócz opieki środowiskowej nadzieją dla pacjentów chorych na schizofrenię są leki długodziałające LAT (od ang. Long Active Treatment) opartych na palmitynianie paliperidonu. Podawane są one w formie iniekcji raz na miesiąc, a nawet raz na kwartał, co jest wielkim życiowym ułatwieniem. Nie tylko dla samego pacjenta, ale i jego bliskich. bo to na nich najczęściej spoczywa przypominanie choremu o zażyciu leku. Są to leki nowej generacji, dzięki którym chory nawet w fazie remisji funkcjonuje bardzo dobrze. palmitynianie paliperidonu.
Leczenie schizofrenii Xeplionem
Lek ten ma nazwę Xeplion i jest w postaci zawiesiny do wstrzykiwań, o przedłużonym działaniu i jest refundowany we wskazaniu leczenia schizofrenii u dorosłych pacjentów, u których uzyskano odpowiednią stabilizację podczas leczenia rysperydonem lub paliperydonem. Lek stosuje się jeden raz w miesiącu.
Palmitynian paliperidonu to ostatnia substancja czynna spośród nowoczesnych leków antypsychotycznych drugiej generacji, która nie była refundowana w Polsce, choć inne kraje europejskie dawno już zdecydowały się na ten krok. Lek ten nowej generacji, o powolnym uwalnianiu może być stosowany w mniejszej dawce, co wiąże się ze zmniejszoną liczbą niepożądanych objawów w porównaniu do przyjmowania tej samej cząsteczki doustnie lub w innej formie. Bardzo istotną sprawą jest też dużo lepsza kontrola przyjmowania leku. Podawanie go domięśniowo zdejmuje z rodzin chorych ciężar odpowiedzialności za leczenie schizofrenii farmakologiczne.
Może on zatem nawet pracować, odnajdować się w relacjach rodzinnych i społeczeństwie. Należy zaznaczyć, że na schizofrenię każdego roku zapada 5 na 100 tys. Polaków. Tymczasem według statystyk choruje około 385 tysięcy osób, z czego połowa nie została zdiagnozowana. Dotyka przede wszystkim ludzi młodych, między 25. a 30. rokiem życia. Schizofrenia to nie tylko jedno z najcięższych i najtrudniejszych zaburzeń psychicznych, ale też jedno z najbardziej stygmatyzujących.
Zastosowanie metotreksatu w leczeniu schizofrenii
Lek ten jest często stosowany w leczeniu chorób zapalnych, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów i choroba Crohna. Stany zapalne i autoimmunologiczne są częstsze u pacjentów ze schizofrenią, co może wskazywać, że istnieje wspólna przyczyna tych chorób. Badanie przeprowadził zespół naukowców klinicznych z „University of Manchester” w Wielkiej Brytanii. Wykazało ono, że schizofrenia może, po części być spowodowana zaburzeniem funkcjonowania układu odpornościowego.
Pierwsze w historii badanie kliniczne nad zastosowaniem w leczeniu schizofrenii silnego leku immunosupresyjnego, metotreksatu, przyniosło wyniki, które zespół opisał jako „obiecujące działanie na tak zwane objawy pozytywne, takie jak słyszenie głosów”.
Zespół badający jednak podkreślił, że wielkość próby była zbyt mała, aby wykazać, czy metotreksat może działać jako dodatkowa terapia schizofrenii. Odkryli oni jednak „zagadkowy” wpływ terapeutyczny na objawy wczesnej schizofrenii. Odkrycie opublikowane zostało w Journal of Translational. Psychiatrzy rzucają nowe światło na wyniszczające i trudne do leczenia schorzenie, które powoduje cierpienie i niepełnosprawność u ludzi na całym świecie. Schizofrenię dzieli się ogólnie mówiąc na tak zwane „objawy pozytywne” (np. omamy słuchowe i wzrokowe oraz urojenia) oraz „objawy negatywne” (np. zaburzenia myślenia, słaba motywacja i słabe funkcje społeczne). Objawy negatywne, które w znaczący sposób przyczyniają się do niepełnosprawności związanej ze schizofrenią, są trudne do wyleczenia dostępnymi obecnie lekami.
„Uważa się, że metotreksat pomaga w leczeniu zaburzeń autoimmunologicznych poprzez resetowanie sposobu działania komórek T – ważnej części układu odpornościowego” – powiedział prof. Chaudhry. „To działanie na ośrodkowy układ nerwowy może odpowiadać za remisje objawów, które przedstawiliśmy w naszych badaniach” – dodał. Z tego wynika, że cały czas poszukuje się skutecznych leków w leczeniu schizofrenii. W tym przypadku badania trwają.
Naturalne sposoby leczenia schizofrenii, w tym witaminą b3 – ciekawostki?
Sposoby, które przedstawimy trudno zakwalifikować nawet do ciekawostek. Jest to po prostu śmieszne w świetle tak groźnej choroby, jaką jest schizofrenia. Przedstawimy przykład przepisu witamin i suplementów, które według niektórych leczą schizofrenię.
Kuracja
Należy zakupić:
- Niacynę (witamina B3 w postaci niacyny nie niacynamidu) 100mg lub 500mg,
- witaminę B-50,
- kwas alfa liponowy 150mg lub 300mg,
- witaminę D3 po 5 000 IU lub 10 000 IU,
- witaminę C 1000 mg nie musującą,
- betainę HCL 500 – 800 mg.
- płyn Lugola – opcjonalnie.
Wszystkie specyfiki można kupić na allegro.
Dawkowanie
- Niacynę inaczej witaminę B3 koniecznie w postaci niacyny nie niacynamidu. Zaczynać od 5 do 6 razy dziennie po 100mg. Stopniowo zwiększać, aby osiągnąć poziom 3 000mg na dobę. Można kupić kaps po 500mg i dzielić proszek na 5 części tak wychodzi taniej. Jedynym problemem jest mrowienie kończyn i twarzy po przyjęciu większych dawek. Efekt ten jednak mija po kilku lub kilkunastu dniach. Przypuszczam, że po 100mg nie powinno występować nadmierne czerwienienie twarzy.
- Witaminę B-50 3 × 1.
- Witaminę D3 zależnie od wagi i wieku od 10 000 IU do 50 000 IU dziennie przez pierwszy miesiąc, a następnie zmniejszamy dawki odpowiednio od 5000 IU do 25 000 IU dziennie.
- Kwas alfa liponowy (ALA) bierzemy w tzw. cyklach. Cykl trwa od 3 do 4 dób, a przerwy między cyklami nie mogą być krótsze niż trwał sam cykl. Dorośli zaczynają od 100mg ALA co 2 godz. w porze dziennej i co 4 godz. w porze nocnej. Dzieci zaczynają od 50mg. W tym czasie dużo pijemy, aby często pozbywać się moczu. Do każdego posiłku dołączamy tłuszcze zwierzęce takie jak masło, smalec, czy żółtka jaj. Po 2 – 3 miesiącach można stopniowo zwiększać dawki ALA.
- Witaminę C bierzemy razem z każdą dawką ALA podczas cykli.
- Betainę HCL bierzemy na początku każdego posiłku. Ilość niezbędnej betainy powinniśmy sami określić zaczynając kurację od 1 kaps i stopniowo zwiększając do 3 lub 4.
- Płyn Lugola można w prosty sposób przygotować samodzielnie ewentualnie kupić. Nie powinno się stosować dużych dawek na początku terapii. Najlepiej zacząć od 1 kropli raz dziennie i po kilku tygodniach zwiększyć do 2 kropli.
Okazuje się, że także niektórzy tzw. lekarze w latach 50. ub. wieku próbowali stosować taką terapię. Oczywiście nie zaleca się takiego leczenia.
Inne metody pomocne w leczeniu schizofrenii
Obok najważniejszego sposobu leczenia schizofrenii tj. farmakoterapii z dobrze dobranymi lekami ważne są także psychoterapia i terapia zajęciowa oraz rehabilitacja zawodowa i społeczna. Ponadto ogromne znaczenie dla skutecznej terapii ma najbliższe otoczenie chorego, właściwa opieka i wsparcie bliskich. Tymczasem pierwsze kroki w leczeniu to już po pierwszym epizodzie należy jak najszybciej rozpocząć stosowanie leku, który skutecznie zredukuje objawy, będzie dobrze tolerowany i umożliwi pacjentowi regularną terapię.
Warto też wiedzieć, że jeszcze do niedawna podstawowym postępowaniem w leczeniu była hospitalizacja. Tymczasem dziś przy postępie wiedzy i nowoczesnej farmakoterapii pacjenci trafiają do szpitala najczęściej przy pierwszym jej epizodzie. Dodatkowo również w okresowym pogorszeniu, czyli nawrotach choroby lub gdy rzut choroby jest tak silny, że pacjent zagraża własnemu życiu albo zdrowiu lub życiu innych osób.
Obecnie dąży się do tego, by pobyty w szpitalu były jak najkrótsze i najrzadsze, co zresztą nie dotyczy jedynie chorych na schizofrenię. Przejście w tych przypadkach z systemu opieki opartej głównie na dużych szpitalach na opiekę środowiskową to jedno z wyzwań stojących przed systemem opieki psychiatrycznej w Polsce. Niestety, w przypadku chorych na schizofrenię pojawiają się dodatkowe komplikacje, które utrudniają terapię. Chory bowiem wraca do domu, a po pewnym czasie znów trafia do szpitala, ponieważ nie przestrzegał zaleceń i nie brał leków.
Leczenie schizofrenii – psychoterapia
Stosowana jest ona jako metoda wspomagająca leczenie pacjenta obarczonego schizofrenią. Wdrożenie jej do procesu leczenia jest tym skuteczniejsze im szybciej się ją rozpocznie. Oznacza to okres zaraz po niezbędnym leczeniu pierwszego epizodu schizofrenii u pacjenta. Ponieważ prezentowany artykuł jest ogólny, to jeżeli dana osoba chce zająć się psychoterapią, to dostępne są kursy psychoterapii w zakresie szkoły psychoterapii. Zapraszamy zatem na stronę Fundacji Vis Salutis — Szkołę Psychoterapii na szkolenia i kursy przygotowawcze do certyfikacji Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego. Szkoła ta prowadzona przez Fundację Promocji Zdrowia Psychicznego i Somatycznego Vis Salutis z siedzibą w Łodzi i ma atestacja ważną do 2028 roku. Znajduje się ona w wykazie atestowanych kursów psychoterapii.
Terapia zajęciowa i rehabilitacja zawodowa i społeczna
Podczas jej trwania osoba ze schizofrenią przede wszystkim uczy się radzenia ze sobie i z chorobą. Dodatkowo z trudnościami z niej wynikającymi. Chory dostaje wsparcie społeczne od osób najbliższych tj. rodziny, znajomych czy przyjaciół. Może też skorzystać ze wsparcia osoby i organizacji, będące społeczno-socjalnym wsparciem dla pacjentów. Wśród nich można zatem wymienić: pomoc socjalno-opiekuńczą w ramach Miejskich Ośrodków Pomocy Społecznej. Należą do nich także grupy samopomocy, pomoc w zakresie Ośrodków Interwencji Kryzysowych, instytucje i fundacje. Fundacje są np. związane z aktywizacją zawodową pacjenta. Pomocne są także programy społeczne lokalne, ogólnopolskie i międzynarodowe.
Leczenie schizofrenii – Szkoła Psychoterapii Vis Salutis
Zaprezentowany opis wyjątkowo poważnych zaburzeń schizofrenicznych pozwala nam na zdobycie, w krótkim zarysie, wiedzy na jej temat. Jest to zatem artykuł ogólny i nie można go traktować jako podstawy do zdobycia uprawnień np. psychoterapeuty. Tymczasem, aby zostać np. psychoterapeutą i poznać, na czym polega ten zawód, a także mu pokrewne zapraszamy na stronę Fundacji Vis Salutis — Szkołę Psychoterapii. Prowadzi ona szkolenia i kursy przygotowawcze do certyfikacji Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego. Szkoła ta jest związana z Fundacją Promocji Zdrowia Psychicznego i Somatycznego Vis Salutis z siedzibą w Łodzi. Ma ona atestację ważną do 2028 roku. Znajduje się zatem w wykazie atestowanych kursów psychoterapii.
