Alkoholizm w rodzinie to problem nie tylko chorego

Współczesna tendencja zaglądania w kieliszek niepokojąco rośnie. Sondaże prowadzone przez WHO, GUS i PARPE wskazują, że równolegle z piciem rozpowszechnia się także alkoholizm w rodzinie. W tym artykule przedstawimy ogólną charakterystykę funkcjonowania rodziny z osobą uzależnioną oraz jego niebezpieczny wpływ na dziecko. Jeżeli ten temat wzbudza twoje zainteresowanie i chciałbyś/abyś dalej zgłębiać wiedzę, to zachęcamy do odwiedzenia strony naszej szkoły i zapisu na kursy przygotowawcze do certyfikacji PTP.

Alkoholizm w rodzinie zmienia jej funkcjonowanie

Dom dla większości z nas kojarzy się z różnorodnością przyjemnych doświadczeń. Miejsce to zapewnia przede wszystkim bezpieczeństwo, miłość, wsparcie, a także spokojną przystań, gdy potykaliśmy się o życiowe wyboje. Wspomnienia z dzieciństwa wiążą się z pysznym jedzeniem, zabawą, podróżą i wszelkimi innymi elementami spędzania rodzinnego czasu. Stanowi on swoistą latarnię w gąszczu niekiedy brutalnej rzeczywistości.

Niestety nie każde dziecko w Polsce może dzięki takim przymiotnikom opisać swój dom i relacje z rodziną. Według Abrahama Maslowa, aby móc prawidłowo się rozwijać, powinniśmy mieć zapewnione odpowiednie fundamenty. W celu uzasadnienia swojej idei stworzył piramidę potrzeb, której podstawą uczynił potrzeby fizjologiczne i bezpieczeństwa. Ich ewentualny brak może mieć wpływ na nieprawidłowy rozwój lub regresję. Kiedy właściwe środowisko jest destabilizowane przez trunki z procentami, to najdotkliwsze skutki alkoholizmu w rodzinie występują u najmłodszych.

Alkoholizm w rodzinie wywołuje chaos rytmu codzienności. Dzieci funkcjonują w permanentnym poczuciu zagrożenia, że w każdej chwili może dojść do swego rodzaju patologii. Problem picia niejednokrotnie współistnieje ze zjawiskiem przemocy, dlatego też ma tak silnie destrukcyjny wpływ. Alkohol wraz z przemocą tworzą zdegenerowaną figurę rodzica, który będzie zaniedbywać swoje dziecko. W takiej sytuacji dom kojarzony jest z deficytami na każdej płaszczyźnie, w tym bezpieczeństwa, wsparcia i wyżywienia.

Alkoholizm w rodzinie wpływ na dziecko, czyli DDA niszczy dzieciństwo

Nadużywanie alkoholu przez, chociażby jedną osobę, niszczy życie całej rodziny, a w szczególności burzy szczęśliwe dzieciństwo. Brak oparcia ze strony rodzica, jego niemożność lub nawet i niechęć do sprawowania opieki stworzy dom pełen negatywnych wzmocnień.

Toksyczność osoby uzależnionej zacznie dodatkowo przesiąkać na kolejne podmioty relacji. Doprowadzi to do bezradności partnera/drugiego rodzica, który podupadając psychicznie, również nie będzie w stanie dawać odpowiedniego wsparcia dziecku. Bardzo prawdopodobne jest, że wszechobecny alkoholizm w rodzinie przyczyni się do namnażania problemów takich jak niestabilności finansowa, awantury, napięcia.

Dorastając w takim środowisku, dziecko będzie musiało  znaleźć odpowiednie postawy, które pomogą mu się przystosować. Owe działania określane są jako syndrom DDA. Jest on groźną w skutki konsekwencją wychowywania się w rodzinie alkoholowej. Podjęte kroki w celu zredukowania szkodliwości alkoholizmu w przyszłości mogą wyrażać się poprzez:

• poczucie odmienności
• izolację od ludzi
• trudności w odróżnianiu tego co normalne od tego co nienormalne
• szukanie trudności, kryzysów zamiast spokojnego życia
• nadmierną lojalność
• obawa przed brakiem kontroli
• tendencję do kłamstwa

Typologia postaw dziecięcych uwarunkowanych alkoholizmem

Dorośli są dla swojego potomstwa niczym lustra, w których powinny być odbite pozytywne cechy.  Dzieci obrazy te traktują jako własne. Dlatego też dostrzegając jedynie mroczny, niemiły wizerunek rodzica, subiektywne poczucie wartości będzie niezwykle mizerne. Alkoholizm rodzica w niektórych przypadkach ma tak silny wpływ na osobowość dziecka, że kreuje charakterystyczne postawy i wzory myślowe. Psychologowie wyróżnili cztery charakterystyczne role, jakie dziecko może przybierać w dysfunkcyjnej rodzinie.

1. niewidzialne dziecko
2. bohater rodziny
3. kozioł ofiarny
4. maskotka

Związek z alkoholikiem – współuzależnienie

Syndrom współuzależnienia to najczęstsze konsekwencje alkoholizmu w rodzinie. Partner/partnerka, starając się pomóc osobie uzależnionej, niejednokrotnie przyczynia się do pogłębiania problemu. Granice normy stale są przesuwane w celu zachowania pozornej stabilności. Najpoważniejszym błędem jest dawanie drugiej, trzeciej szansy, kiedy istnieje bardzo małe prawdopodobieństwo rzeczywistej zmiany.  Zachowanie to zapewnia w dużym stopniu komfort kontynuowania picia, szczególnie wtedy, gdy życie całej rodziny jest podporządkowane, aby chronić uzależnionego.

Współuzależnienie możemy zaobserwować kiedy partner/partnerka:

• zaprzestaje lub ogranicza własny rozwój,
• jest nadmiernie wyczulony na nastroje uzależnionego,
• podporządkowuje swoje życie,
• bierze na siebie odpowiedzialność za całe funkcjonowanie domu,
• ma wyolbrzymione poczucie winy i niską samoocenę,
• przejmuje wszystkie obowiązki,
• przejawia oznaki chorób psychosomatycznych.

Alkoholizm w rodzinie statystyki

Przeprowadzone statystyki w naszym kraju pokazują, że około 3 mln społeczeństwa nadużywa alkoholu, z czego nawet 800 tys. uznaje się za uzależnionych.

Statystyka według Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych

• W 2020 roku spożycie alkoholu w litrach na jednego mieszkańca wynosiło: 100% spirytus – 3,7 l., Wino i miody pitne – 6,4 l., Piwo – 93,6 l.
• Średnio na 1 mieszkańca w litrach 100% alkoholu: 9,62 l. vs. 2000 r. 7,12 l.
• Codziennie lub prawie codziennie alkohol pije niespełna 8% konsumentów, niemal co trzeci konsument spożywa alkohol co najmniej raz na tydzień, 3 na 10 – co najmniej raz na miesiąc i kolejnych 3 na 10 – rzadziej.
• Piwo jest konsumowane najczęściej, tzn. niemal 8% konsumentów alkoholu pije je codziennie lub prawie codziennie, 30% – co najmniej raz na tydzień.
• Wino i napoje spirytusowe są spożywane relatywnie rzadko – mniej niż 1% konsumentów wypija wino lub napoje spirytusowe codziennie, lub prawie codziennie, a około 7% – co najmniej raz na tydzień. Znakomita większość konsumentów pije wino i napoje spirytusowe raz w miesiącu lub rzadziej.

Uzasadnienie picia u kobiet: 23,4% wskazało, że piją, ponieważ poprawia to uroczystości i imprezy oraz 17,6% wskazało, że alkohol zmienia ich nastrój na lepszy.

Uzasadnienie picia u mężczyzn: 36,6% ze względu na imprezy, 30,3% ze względu na nastrój oraz 27,1%, ponieważ lubi.

Alkoholizm w rodzinie – proces leczenia

Alkoholizm w rodzinie jest zjawiskiem silnie patogennym. Dlatego też, aby nie doszło do jego eskalacji, musi zostać jak najszybciej zneutralizowany przez odpowiednie działania. Reakcja rodziny powinna być w miarę szybka i co najważniejsze, stanowcza. Osoba uzależniona nie widzi, a wręcz wypiera ze świadomości kwestię picia i fakt, że źródło problemu tkwi w nim samym. Na nieszczęście takie podejście powoduje obwinianie innych i utrudnia sam proces zdrowienia.

Jak walczyć z alkoholizmem w rodzinie? W tym momencie kluczową odpowiedzią rodziny jest brak reakcji. Czasem bezczynność bywa najtrudniejsza, a w tym przypadku występuje jako element niezbędny. Należy pozwolić na dotknięcie przysłowiowego dna. Działanie to ma na celu obudzić u alkoholika wewnętrzną potrzebę zmiany, ponieważ tylko dzięki tej motywacji będzie możliwa dalsza terapia.

Wiele osób dotkniętych tym problemem zadaje sobie pytanie jak wyleczyć alkoholizm w rodzinie. Próbują zrobić to na własną rękę. Niestety istnieje bardzo małe prawdopodobieństwo samoistnego wyleczenia się z alkoholizmu. W ogromnej większości potrzebna jest profesjonalna pomoc ze strony terapeuty. Psychologia w toku rozwoju programów dla osób uzależnionych wypracowała trzy największe podejścia, które nadają motyw pracy. Ze względu na stopień alkoholizmu wyróżnia się program redukcji szkód, abstynencji oraz program kontrolowania picia.

Praca psychoterapeuty może trwać od dwóch lat aż do ustąpienia problemów. Na pierwszym etapie działania będą skoncentrowane na samej idei picia. Dobra współpraca pozwoli zrozumieć mechanizm sięgania po alkohol, odpowiedzieć na pytanie skąd i dlaczego się ono bierze oraz pozwoli wypracować prawidłowy system regulacji emocji. Taki format zadań może objąć okres sześciu i więcej miesięcy. Następne etapy mogą skupiać się wokół zagadnień osobowościowych czy terapii systemu rodzinnego.

Jakie są możliwości pomocy w walce z alkoholizmem?

Alkoholizm wypływa na funkcjonowanie całego systemu rodziny. Dlatego tak ważne jest, aby każda osoba, na którą oddziałuje to zjawisko, spróbowała podjąć się terapii. Zrozumienie, że jedyne, na co mamy rzeczywisty wpływ, jest zadbanie o siebie, umożliwi nam skuteczniejsze wyjście z problemu. W związku z tym należy również wiedzieć, gdzie zgłosić alkoholizm w rodzinie.

Rodzina, w której dominuje alkohol, powinna zgłosić się do Poradni Leczenia Uzależnień.  Oferowana tam pomoc pomoże współuzależnionym uporać się z własną bezsilnością oraz zbudować wewnętrzną siłę do walki.

Można również udać się do punktów w Interwencji Kryzysowej oraz Ośrodków pomocy społecznej, szczególnie wtedy gdy dochodzi do przemocy. Udzielą one odpowiedniej formy wsparcia jak np. założenie niebieskiej karty.

Jeżeli alkoholizm w rodzinie ujawnia wszystkie najczarniejsze scenariusze, a bezpieczeństwo jej członków jest znacznie zagrożone. Wówczas Komisja Rozwiązywania Problemów alkoholowych może rozpocząć procedurę przymusowego leczenia.