,W poprzedniej części artykułu zatytułowanego “Klasyfikacja zaburzeń psychotycznych” przybliżyliśmy problem schozofrenii, jej rodzajów itp. W II części artykułu przedstawiliśmy problematykę zaburzeń schizoafektywnych i różnego rodzaju  urojeń. W tej części zajmiemy się zaburzeniami egzogennymi.

Psychozy (zaburzenia) egzogenne

Psychozy (zaburzenia) egzogenne u ludzi wynikają z chorób infekcyjnych ogólnych i wewnątrzczaszkowych i urazów mechanicznych czaszki. Przyczynami mogą być także zatrucia chemikaliami, grzybami, a również przebieg ciężkich chorób somatycznych np. białaczki oraz u chorych na padaczkę itp. W ich wyniku występują zwykle zaburzenia świadomości w postaci zespołu majaczeniowego lub zespołu splątaniowego.

klasyfikacja zaburzeń psychotycznych

Zespół majaczeniowy

Zespół majaczeniowy rozwija się stopniowo i często jego objawy wykazują wahania dobowe tj. wyjątkowo nasila się on pod wieczór i nocą. Ma postać niepokoju i lęku, które słabną nad ranem i w południe. Z powodu narastającego niepokoju i zmiennego nastroju mają miejsce przy tym iluzje i omamy wzrokowe o przerażającej treści. Kontakt np. z dzieckiem jest zachowany, ponieważ odpowiada ono poprawnie na pytania. Dotyczą one jego nazwiska, miejsca zamieszkania i wieku. Natomiast nie potrafi odpowiedzieć, gdzie jest, nie poznaje osób bliskich oraz nie orientuje się w czasie. Zespół majaczeniowy zazwyczaj ustępuje wraz ze zmniejszeniem gorączki i poprawy stanu ogólnego dziecka.

Splątaniowy zespół

Zespół ten także rozwija się stopniowo. Stanowi on jednak znacznie cięższe powikłania chorób zakaźnych i somatycznych np. u dzieci niż zespół majaczeniowy. Zespół splątaniowy cechuje ogólnie złe samopoczucie, bezsenność i podniecenie. Charakteryzuje się również zaburzeniami toku myślenia z gonitwą myśli i zupełnym porwaniem wątku myślowego. Dodatkowo brakuje orientacji co do miejsca i czasu z częściowo zachowaną orientacją w ocenie sytuacji i własnej osoby.

Może mieć miejsce także silne pobudzenie ruchowe z bezładnym rzucaniem się na łóżku. Do objawów tych często dołączają się iluzje i omamy, lęk, a czasami stany osłupieniowe (katatoniczne). Okazuje się, ze stany splątaniowe mogą trwać wiele dni i tygodni, przekraczając trwanie samego zakażenia czy choroby somatycznej. Leczenie psychoz egzogennych polega na stosowaniu leków z grupy neuroleptyków, tzn. działających wybiórczo na procesy psychiczne, np. znoszących objawy psychotyczne (omamy, urojenia), a także niepokój i pobudzenie ruchowe.

Ostre stany psychoz — leczenie

Leczenie ostrych stanów psychotycznych odbywa się w warunkach szpitalnych. Powstałe objawy wytwórcze stanowią bowiem głównie zagrożenie dla pacjenta. Niektórzy ludzie uważają przeciwnie, czyli, że powodują najczęściej zagrożenie dla jego otoczenia. Pacjent natomiast nie zdaje sobie sprawy z własnego stanu i niechętnie podchodzi do terapii. Zastosowana intensywna farmakoterapia prowadzi zwykle do remisji choroby. Także często możliwy jest powrót pacjenta do normalnego życia.

Jednak niezbędne jest dalsze leczenie podtrzymujące preparatami przeciwpsychotycznymi tzw. neuroleptykami. Dodatkowo zalecana jest psychoterapia, dzięki które pacjent może nauczyć się radzić sobie ze swoim schorzeniem. Dobrze byłoby, aby w leczenie zaangażowali się bliscy chorego. Dzięki ich obserwacjom bowiem kolejny rzut choroby może zostać wychwycony we wczesnej fazie. W tej sytuacji szybko wdrożona terapia daje lepsze rokowania, jest krótsza i mniej inwazyjna. Pacjent i jego krewni powinni dążyć do utrwalenia osiągniętej poprawy i zapobieganiu nawrotom choroby. Można to osiągnąć poprzez modyfikację trybu życia pacjenta, czyli uregulowanie jego cyklu okołodobowego, prawidłową dietę i aktywność fizyczną. Dodatkowo istotna jest profilaktyka chorób somatycznych, których współwystępowanie zwiększa ryzyko pojawienia się objawów zaburzenia psychotycznego.

Zarys ogólny leczenia i postępowanie z chorym na zaburzenia psychotyczne

Z osobą chorą należy odpowiednio postępować tj. postarać się być spokojnym, unikać podnoszenia głosu i różnych niestosownych gestów. Jednak przede wszystkim nie wdawać się w kłótnie na temat urojeń, bądź halucynacji. Osoba chora bowiem nie jest w stanie przyjąć racjonalnych argumentów, próby przekonywania mogą w niej wzbudzić agresję.

Zaburzenia urojeniowe

Urojenia to niepotwierdzone i wyimaginowane przekonania, wydarzenia, sytuacje, które chora osoba postrzega jako prawdziwe. Najczęstszą przyczyną ich występowania jest choroba psychiczna np. schizofrenia urojeniowa, ale może być to też demencja starcza. Ponadto takie zaburzenia może także wywoływać choroba Alzheimera, zespół splątaniowy, delirium tremens oraz odurzenie narkotykami, alkoholem i dopalaczami.

W tych przypadkach pacjent może uważać, że jest śmiertelnie chory albo jego życie jest zagrożone przez kogoś. W innych sytuacjach zaś urojona może być zdrada, czyli chory jest przesadnie zazdrosny. Najczęściej osoba z urojeniami nie dopuszcza do siebie myśli, że jest chora, a posądza o to lekarzy i bliskich z rodziny. Pacjent nie daje sobie wytłumaczyć rzeczywistości, żadne racjonalne argumenty do niego nie przemawiają.

klasyfikacja zaburzeń psychotycznych

Przyczyny urojeń – rozszerzenie

Przyczynami urojeń może być choroba psychiczna np. schizofrenia paranoidalna, inaczej zwana schizofrenią urojeniową. Choroba ta polega na omamach słuchowych, węchowych, smakowych i wzrokowych, a także na urojeniach.

Innymi przyczynami urojeń mogą być: czynniki biologiczne, psychiczne, genetyczne i środowiskowe. Następnie mogą nimi być wszelkiego rodzaju używki i substancje psychoaktywne. Istotną rolę w wystąpieniu urojeń mogą mieć również nadmierny stres, chociaż badania potwierdzające ten czynnik nadal trwają. Inną przyczyną może być zespół splątaniowy, czyli zaburzenie świadomości, objawiające się brakiem kontaktu ze światem, zaburzeniami myślenia i ruchu, omamami i urojeniami.

Rodzaje urojeń

Wiele przyczyn powodujących urojenia wpłynęło na ich podział na określone rodzaje. Specjaliści zatem wyróżniają, m.in. urojenia:

  • prześladowcze,
  • ksobne,
  • wielkościowe,
  • hipochondryczne,
  • zazdrości,
  • erotyczne,
  • pieniactwa.

Charakterystyka rodzajów urojeń

Urojenia prześladowcze polegają na przekonaniu, że ktoś lub coś nieustannie zagraża choremu. Wówczas pacjent jest przekonany, że bliscy, rodzina czy nawet instytucje np. szpital działają negatywnie, aby go zniszczyć i spowodować cierpienie. Czuje się on więc obserwowany, inwigilowany, ograniczony, nikomu nie ufa.

Urojenia ksobne – w tym przypadku chory skupia na sobie szczególną uwagę i jest przekonany, że inni też to robią. Wszystkie spojrzenia, rozmowy, żarty, itp. odnosi do swojej osoby. Żyje zatem w poczuciu, że każdy się na niego patrzy, obgaduje go, chce go okraść, itp.

Urojenia wielkościowe to przekonanie chorego o swojej nadrzędnej roli w społeczeństwie. Postrzeganie siebie jako osobę szczególnie wpływową i ważną. Bliscy pacjenta ten rodzaj urojeń mogą mylić z nadmiernie wybujałym ego.

Urojenia hipochondryczne dotyczą stanu jego choroby, a mianowicie uważa on, że jest nieuleczalnie chory. Najczęściej na AIDS, raka, białaczkę, ponieważ są to znane, nieuleczalne choroby. Tymczasem długotrwałe urojenia tego rodzaju mogą prowadzić do odczuwania objawów przez chorego. Dlatego też należy odróżnić urojenia hipochondryczne od różnego rodzaju nerwic. Przy drugiej chorobie zaburzenia somatyczne występują normalnie, nie są jednak skutkiem urojonej choroby, a zaburzeniami układu nerwowego.

Urojenia zazdrości dotyczą przesadnej zazdrości o swojego partnera lub partnerkę. Bez realnych podstaw odgrywa wtedy tzw. sceny zazdrości, śledzi i inwigiluje. Każdą rozmowę lub spojrzenie partnera uważa za akt zdrady i niewierności.

Urojenia erotyczne charakteryzują się tym, iż chory jest przekonany, że jest obiektem pożądania erotycznego i seksualnego. W związku z tym pacjent poszukuje kontaktu z adoratorem. W rzeczywistości osoba, która jest postrzegana za pożądająca może nie zwracać uwagi na chorego, a nawet go unikać.

Urojenia pieniactwa polegają na ciągłym domniemaniu swojej krzywdy oraz postrzeganiu siebie jako ofiary, a także dociekanie swoich praw nawet w sądzie.

Diagnozowanie urojeń

Według przeprowadzonych badań urojenia bardzo często występują pomiędzy 35. a 45. rokiem życia. Natomiast statystycznie urojenia pojawiają się u 0,05 % populacji. Wynik ten jednak jest zaniżony, ze względu na brak podejmowania leczenia przez wielu chorych. Diagnostyka chorób urojeniowych, tak jak i innych chorób psychicznych polega głównie na współpracy z psychiatrą. Lekarz przeprowadza wywiady np. z rodziną i pacjentem, analizuje środowisko i bierze pod uwagę częstotliwość występowania urojeń. Dodatkowo bierze pod uwagę występujące u pacjenta choroby somatyczne i psychiczne, w których urojenia mogą być jednym z ich objawów.

klasyfikacja zaburzeń psychotycznych

Leczenie urojeń

Osoby z zaburzeniami urojeniowymi wcale nie muszą być wykluczone z życia społecznego, rodzinnego oraz kariery zawodowej. W tym przypadku najważniejsza jest profesjonalna pomoc, która pomoże w walce z chorobą. Natomiast w sytuacji, gdy urojenia są na tyle silne, że nie pozwalają na normalne funkcjonowania chorego, ani rodziny, wówczas jak najszybciej powinna być włączona pomoc lekarza psychiatry.

Okazuje się jednak, iż często chory nie chce podjąć leczenia, żyjąc w przekonaniu, że jego urojenia są rzeczywistością. Jest wtedy całkowicie bezkrytyczny wobec objawów choroby, dlatego leczenie w tym przypadku jest najczęściej przymusowe. Rozpoczyna się zatem wtedy, kiedy choroba jest już w zaawansowanym stadium, a co za tym idzie jest możliwa do zdiagnozowania przez otoczenie. W terapii zaburzeń urojeniowych stosuje się leki przeciwpsychotyczne. Uzupełnieniem leczenia jest psychoterapia.

Czym jest zespół urojeniowy

Jak już wspomnieliśmy zaburzenia myślenia należą do głównych objawów schizofrenii. Mogą to być urojenia owładnięcia, prześladowcze czy wielkościowe. Warto zatem zdawać sobie z tego sprawę, że zaburzenia urojeniowe są szerszą grupą patologii psychicznych i można wyróżnić wiele różnych rodzajów zespołów urojeniowych. Na uwagę zasługuje fakt, że objawy somatyczne, które występują w przypadku schizofrenii, są czasem takie same jak objawy somatyczne depresji. Ważne, żeby o tym wiedzieć, gdyż może to być przydatne w odpowiedniej diagnozie schizofrenii.

Przykłady z klasyfikacji zaburzeń urojeniowych

Przykładem może być klasyfikacja ICD-10: F06.2 dla organicznych zaburzeń urojeniowych podobnych do schizofrenii.

Drugi przykład klasyfikacja ICD-10: F22 dla uporczywych zaburzeń urojeniowych.

Z przedstawionej klasyfikacji zaburzeń psychotycznych wraz z opisami ich rodzajów wynika, że należą one do wyjątkowo ciężkich chorób. Zaburzenia te bowiem wymagają podczas leczenia nie tylko pomocy lekarza psychiatry, ale również psychoterapii. W postępowaniu z chorym wymagana jest odpowiednia wiedza i doświadczenie. Artykuł ten należy zatem traktować w sposób ogólny. Natomiast, aby zostać psychoterapeutą i poznać nie tylko ten typ terapii, ale kompleksowo wszystkie najpopularniejsze, to zapraszamy na stronę Fundacji Vis Salutis – Szkołę Psychoterapii na szkolenia i kursy przygotowawcze do certyfikacji Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego.