Klasyfikacja zaburzeń psychotycznych obok wielu innych chorób, czy zaburzeń jest ujęta m.in. w aktualnej Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób ICD – 10 (International Classification of Diseases 10) głównie w pozycjach F 2x i F 3x, przy czym zaburzenia z objawami psychotycznymi występują również w innych oznaczeniach jednostek jak: F 05 – majaczenie, czy F 06.3 – organiczne zaburzenia psychotyczne. Pojęcie psychotyczne pochodzi od słowa psychoza. Jest to stan umysłu, w którym występują wyjątkowo poważne zaburzenia w postrzeganiu rzeczywistości. Sama nazwa zaś pochodzi od dwóch greckich słów tj. psyche – umysł oraz osis – szaleństwo.
Przez psychozę lub stan psychotyczny określa się zachowanie odbiegające od szeroko pojętej normy lub po prostu niezrozumiałe. Choroba ta polega na wystąpieniu stanu rozregulowania i zakłócenia różnych obszarów funkcjonowania psychicznego, takich jak: postrzeganie rzeczywistości zarówno siebie jak i otoczenia, sposobu myślenia, przeżywania i wyrażania emocji oraz nastroju.
Takie zaburzenia prowadzą do sytuacji, że pacjent zaczyna żyć w wyimaginowanym świecie. W następstwie tych zaburzeń chory może doświadczać omamów wzrokowych oraz słuchowych, o wiele rzadziej czuciowych, węchowych, bądź paranoidalnych urojeń i halucynacji. Osoba, która ma takie psychozy w sposób bezwarunkowy wierzy w rzeczy, które są wytworem jej wyobraźni będąc przy tym tego nieświadoma. Dodatkowo nie potrafi krytycznie spojrzeć na symptomy choroby biorąc je za rzeczywistość. Chorzy tacy zatem nie przyjmują żadnych tłumaczeń dotyczących ich stanu zdrowia. Może to prowadzić do konfliktów, a w następstwie tego doznają odtrącenia i izolacji.
Ponadto wypowiedzi takiego pacjenta często są niespójne i nierealne, przy tym ma on problemy ze skupieniem uwagi na rozmowie. Dodatkowo jego nastrój bywa nieadekwatny do sytuacji, ale jednocześnie zgodny z przeżywanymi urojeniami lub omamami. Ostatecznie chory całkowicie zatraca granicę między swoimi przeżyciami, a tym, co dzieje się w rzeczywistości.
Klasyfikacja jednostek chorobowych człowieka, w tym zaburzeń psychicznych oraz psychotycznych
Zdiagnozowanie nozologiczne (nozologia to nauka zajmująca się klasyfikacją i opisem chorób) ma swoje źródło w medycynie. Jej celem jest rozpoznanie określonej jednostki chorobowej diagnozowanej u człowieka. Opiera się ona na systemach klasyfikacji chorób, w tym zaburzeń psychicznych i psychotycznych, które są prezentowane w postaci podręczników diagnostycznych. Są one podstawą do budowania standaryzowanych procedur wywiadu diagnostycznego, co ułatwia określenie trafnego rozpoznania.
W tym obszarze na świecie istnieją dwie główne organizacje tworzące najbardziej rozpowszechnione systemy diagnozy nozologicznej zaburzeń z zakresu psychiatrii. Należą do nich: pierwsza – Amerykańskie Stowarzyszenie Psychiatryczne (American Psychological Association – APA). Organizacja ta wyniki swojej pracy publikuje w Podręczniku Diagnostycznym i Statystycznym Zaburzeń Psychicznych (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders), w skrócie nazywanym DSM. Podręcznik ten obowiązuje w Stanach Zjednoczonych, a w 2013 roku wydana została jego aktualna wersja „DSM-5”.
Światowa Organizacja Zdrowia (World Health Organization – WHO)
Organizacja WHO i Klasyfikacja ICD
WHO opracowuje obowiązującą w krajach Europy Międzynarodową Statystyczną Klasyfikację Chorób i Problemów Zdrowotnych (International Classification of Diseases and Related Health Problems – ICD). Klasyfikacja ICD obejmuje szereg zaburzeń somatycznych i psychicznych, a wyróżnione w niej główne grupy zaburzeń zostały oznaczone wybranymi literami alfabetu. We współpracy z towarzystwami psychiatrycznymi z całego świata eksperci z WHO tworzą część F(00-99) ICD, która klasyfikuje zaburzenia psychiczne i psychotyczne oraz zaburzenia zachowania. Aktualna wersja ICD-10 dostępna jest w Europie od 1992 roku.
Natomiast w Polsce od 1996 roku w diagnostyce zaburzeń psychicznych i zaburzeń zachowania obowiązuje część F ICD-10. Z uwagi na postęp nauk oraz rozwój nowych zagrożeń cywilizacyjnych klasyfikacja ICD-10 wymaga uaktualnienia. Obecnie trwają prace nad nową wersją, ICD-11, która ma zacząć obowiązywać w 2022 roku. Obie przedstawione już klasyfikacje są ze sobą spójne. Należy zaznaczyć, że klasyfikacja DSM-5 jest powszechnie wykorzystywana na całym świecie do badań naukowych, klinicznych i neurobiologicznych również w tych państwach, w których obowiązuje klasyfikacja ICD.
Rodzaje zaburzeń psychotycznych
Do grupy zaburzeń psychotycznych zaliczamy następujące choroby: schizofrenię, zaburzenia schizoafektywne, psychozy reaktywne i psychozy egzogenne.
Schizofrenia jest chorobą przewlekłą z zaburzeniami psychicznymi o wielu podtypach. Oprócz bowiem urojeń i halucynacji występują reakcje z nieadekwatnymi emocjami, a także brak odczuwania przyjemności z czegokolwiek.
Zaburzenia schizoafektywne podobnie do schizofrenii są chorobą przewlekłą. W tym przypadku występują objawy psychotyczne włącznie z zaburzeniami nastroju, w tym depresja lub mania.
Psychozy (zaburzenia) reaktywne wywołuje bardzo często silny stres lub traumatyczne doświadczenie. W tym przypadku najczęściej objawy przechodzą samoistnie.
Psychozy egzogenne (zaburzenia) wywołują objawy psychozy związane z czynnikami zewnętrznymi, np. zażywaniem substancji psychoaktywnych. Sposób leczenia jest zależny od przyczyny, która je wywołała.
Objawy i przyczyny zaburzeń psychotycznych
Objawami charakterystycznymi dla wszystkich typów zaburzeń psychotycznych są urojenia i halucynacje inaczej omamy.
Objawy zaburzeń psychotycznych — halucynacje i urojenia (omamy)
Objawy psychotyczne należą do podstawowych elementów obrazu chorobowego psychoz. Zaznaczają się one w kilku obszarach, do których należą postrzeganie, myślenie i działanie. Psychiatrzy twierdzą, iż o chorobie można mówić wówczas, gdy zachowania te trwają u chorego w sposób ciągły przez minimum pół roku. Symptomy tej choroby zależą od jej rodzaju. Okazuje się, że nie w każdym przypadku występują wszystkie jednocześnie. Najczęściej dominują zaburzenia myślenia, czyli urojenia albo zaburzenia percepcji, czyli omamy.
Halucynacje
Halucynacje stanowią doświadczenia dotyczące wszystkich zmysłów, które nie są jednak wywoływane żadnym bodźcem z zewnątrz. Przykładem może być osoba w stanie psychozy słysząca np. głosy, odczuwająca zapachy (np. cytrynowy), czy odczuwająca dotyk na skórze. Dodatkowo osoba chora ma przekonanie, że halucynacje te należą do rzeczywistych, chociaż nie mają one poparcia w rzeczywistości.
Urojenia
Natomiast urojenia są zaburzeniami myślenia polegającymi na doznawaniu fałszywych przekonań, błędnych sądów, w które dana osoba zaburzona mocno wierzy, mimo iż te przekonania są niedorzeczne. Tymczasem sądy te i przekonania nie istnieją w rzeczywistości. Wynika z tego fakt, że osoba w stanie psychozy nie bierze pod uwagę dowodów przeczących jej przekonaniom. Nie potrafi zatem przyjąć tłumaczeń innej osoby, która się z nią nie zgadza.
Takimi często spotykanymi urojeniami jest np. przekonanie, że inne osoby czytają jej w myślach, bądź myśli te ktoś im wkłada do głowy. Ponadto innym często spotykanym urojeniem jest przekonanie, że jakaś zewnętrzna siła kontroluje chorego. Urojenia zatem rzadko stanowią spójny system. Nie mniej jednak osoba będąca w stanie psychozy nie potrafi dostrzec niekonsekwencji, czy absurdalności takich przekonań.
Inne objawy zaburzeń psychotycznych
Okazuje się, iż urojenia i omamy (halucynacje) nie są jedynymi objawami towarzyszącymi zaburzeniom psychotycznym. U chorego bowiem można zaobserwować także inne objawy i należą do nich takie jak:
- zobojętnienie bądź przeciwnie nadmierne pobudzenie psychoruchowe,
- rozkojarzenie i spowolnienie myślenia,
- aspołeczność,
- pojawianie się przeciwstawnych elementów w wypowiedziach i działaniu,
- niezgodność mimiki i gestów z przeżywanymi uczuciami.
Przyczyny zaburzeń psychotycznych
Aktualnie nie ma pewności, jakie są dokładne przyczyny powstawania psychoz. Przyjmuje się zatem hipotezę, że wywołują je zaburzenia w funkcjonowaniu nueroprzekaźników w mózgu, które są substancjami pozwalającymi na komunikowanie się komórkom nerwowym. Takie zaburzenie równowagi mogą wywoływać różne czynniki środowiskowe. Należą do nich np. narkotyki, alkohol, dopalacze i choroby somatyczne np. guz mózgu. Jednak najczęściej przyczyna takich zaburzeń jest nieznana. Natomiast w przypadku schizofrenii, bądź zaburzeń schizotypowych, przyczyna jest według wszelkich danych złożona. Może ona stanowić kombinację czynników środowiskowych i genetycznych.
Zaburzenia psychotyczne można zatem scharakteryzować także w następujący sposób., że są to zakłócenia obrazu świata, w tym percepcji i świadomości, które wynikają z organicznych zmian w mózgu. Konsekwencją są zmiany sposobu myślenia chorych i ich dezorganizacja. Oznacza to, iż nie potrafią oni odróżnić tego, co jest rzeczywiste, od fałszywych wytworów swojego umysłu. Z uwagi na to ich zachowanie bywa nieadekwatne do realnej sytuacji. Ponadto osoby cierpiące na zaburzenia psychotyczne tracą zdolność do krytycznej oceny rzeczywistości i postępowania. Dlatego też nie mają one świadomości własnej choroby. Ich przekonane o realności swoich przeżyć jest na tyle silne iż uważają, że funkcjonują zupełnie normalnie.
Rodzaje zaburzeń psychotycznych – charakterystyka
Schizofrenia
Pojęcie schizofrenii pochodzi od greckich słów schizein, – rozszczepić i phren – umysł. Są różne rodzaje schizofrenii z uwagi na fakt, że choroba ta nie przebiega zawsze tak samo i może charakteryzować się różnymi objawami. Okazuje się, że tak naprawdę schizofrenia nie zawsze przebiega z omamami i urojeniami. Jest ona jednak uważana za jedną z tych chorób psychicznych, które uznaje się za najpoważniejsze i najcięższe. Głównie kojarzona jest ona z występowaniem u pacjentów omamów i urojeń, ale często nie są to jedyne możliwe objawy schizofrenii. Ponadto schizofrenia nie przebiega u wszystkich pacjentów jednakowo – u jednych pacjentów dominują urojenia prześladowcze, zaś u innych przeważają epizody stuporu, a jeszcze u innych osób najbardziej zauważalne są zaburzenia nastroju. Z powyższych powodów wyróżnia się różne rodzaje schizofrenii.
Rodzaje schizofrenii w ujęciu klasyfikacji psychiatrycznej
Przedstawiony poniżej podział schizofrenii oparto na obowiązującej m.in. w Polsce, klasyfikacji ICD-10. Z kolei drugą używaną przez psychiatrów klasyfikacją jest amerykańska DSM. Jej piąta wersja ukazała się w 2013 roku i przyniosła różne zmiany. Dotyczyły one w określonej części właśnie schizofrenii. Amerykańskie Towarzystwo Psychiatryczne postanowiło w DSM-5 nie wyróżniać poszczególnych rodzajów schizofrenii. Organizacja ta twierdzi, że rozpoznawanie konkretnego typu tej choroby nie wpływa na wybór leczenia zastosowanego u pacjentów, a także nie umożliwia przewidywania tego, jaka będzie odpowiedź na wdrożoną terapię w danym rodzaju schizofrenii.
Wyróżniamy zatem następujące rodzaje schizofrenii: paranoidalną, hebefreniczną, katatoniczną, prostą, rezydualną i niezróżnicowaną. Omawiając poszczególne rodzaje schizofrenii nie należy zapominać też o jej podziale ze względu na wiek wystąpienia choroby. Jest to związane z faktem, że schizofrenię zazwyczaj przypisuje się osobom dorosłym.
Natomiast w rzeczywistości tak nie jest, bowiem występuje ona także u dzieci. Biorąc pod uwagę wiek zachorowania dzieci wyróżnia się dwa rodzaje schizofrenii, pojawiające się w populacji pediatrycznej. Zatem pierwszym z nich jest schizofrenia o wczesnym początku (early onset schizophrenia, EOS), gdzie do zachorowania dochodzi przed ukończeniem przez pacjenta 18. roku życia. Drugim typem zaś jest schizofrenia o bardzo wczesnym początku (very early onset schizophrenia, VEOS), w której pierwsze objawy tej choroby pojawiają się jeszcze zanim dziecko skończy 13 lat.
Ten rodzaj schizofrenii uważa się za najczęstszy. W jej przebiegu dominującymi objawami są urojenia oraz omamy. Urojenia w tym rodzaju choroby mogą mieć wyjątkowo różnoraki charakter. Z tego powodu określane są jako paranoidalne, bo nie są one usystematyzowane i nie tworzą jednego, spójnego układu. U pacjentów z taką schizofrenią najczęściej spotykane są urojenia takie jak: prześladowcze, ksobne (odnoszące), zazdrości, odsłonięcia i oddziaływania.
Innym charakterystycznym objawem schizofrenii paranoidalnej są omamy występujące najczęściej w postaci halucynacji słuchowych. Wówczas pacjenci mogą odbierać różne bodźce, również proste dźwięki, a także głosy. Głosy takie są zwykle dla chorego nieprzyjemne np. mogą one negatywnie oceniać jego wygląd, czy też rozkazywać mu wykonywanie jakichś czynności.
Z badań wynika, iż rozpowszechnienie schizofrenii paranoidalnej wśród wszystkich zaburzeń psychotycznych z objawami schizofrenii jest znaczne. Jednak mimo tego nie zawsze rozpoznanie tego rodzaju schizofrenii bywa łatwe. Wynika to z faktu, że pacjenci często nie zdradzają otoczeniu tego, że doświadczają oni objawów wytwórczych, czyli inaczej omamów i urojeń. Równocześnie inne możliwe objawy schizofrenii, takie jak zaburzenia afektywne lub ruchowe, niekoniecznie są u nich wyraźnie zauważalne.
Schizofrenia hebefreniczna
W przebiegu tego rodzaju schizofrenii odwrotnie do poprzedniego rodzaju urojenia i omamy często występują rzadko lub nawet mogą one nie zaistnieć, bądź pojawić się tylko okresowo. W przypadku tej schizofrenii dominującymi są zaburzenia afektu np. w postaci jego niedostosowania, a także zachowania chorych należące do nietypowych. Inne charakterystyczne zachowania chorych to skłonności do błazenady, manieryzmy, bezład i bezcelowość.
Dodatkowo w przebiegu tego rodzaju schizofrenii mogą wystąpić także rozmaite zaburzenia myślenia np. w postaci znacznego rozkojarzenia. Dlatego wypowiedzi pacjentów są bardzo chaotyczne i niezrozumiałe dla ich otoczenia. Choroba ta dotyka najczęściej młodych pacjentów, w tym typowo osób w wieku od 15 do 25 lat. Należy zaznaczyć, że rozpoznanie tej jednostki chorobowej może być trudne ze względu na nieznaczne występowanie objawów psychotycznych. Istnieje zatem konieczność różnicowania schizofrenii hebefrenicznej z np. zaburzeniami osobowości, czy z epizodami maniakalnymi.
Schizofrenia katatoniczna
Powyższy rodzaj schizofrenii charakteryzuje się występowaniem zaburzeń napędu psychoruchowego. Występujące objawy mogą pochodzić z dwóch całkowicie odmiennych biegunów. Chorzy mogą z jednej strony popadać w tzw. stupor. Jest to stan, w którym nie reagują na bodźce ani nie poruszają się będąc przy tym w pełni świadomymi. Natomiast odwrotnością stuporu jest znaczne pobudzenie psychoruchowe.
Innymi cechami charakterystycznymi dla schizofrenii katatonicznej bywają: giętkość woskowata. Jest to objaw polegający na tym, że u pacjenta można ustawić jakąś część jego ciała, np. rękę, w danej pozycji, a pozostanie ona właśnie w tej pozycji przez dłuższy czas. Ponadto podobny objaw zwie się negatywizmem, czyli nieuzasadnionym brakiem chęci co do wykonywania jakichkolwiek poleceń oraz zastyganie przez nawet bardzo długi czas w jakieś dziwacznej i nietypowej pozycji. W tym rodzaju schizofrenii może również dochodzić do zaburzeń popędów, np. pacjent może zaprzestać spożywania pokarmów. Stan taki może okazać się wyjątkowo groźny, gdyż może doprowadzić nawet do wystąpienia zagrożenia życia pacjenta.
Schizofrenia prosta
Nazwa tego rodzaju schizofrenii jest nieadekwatna do jej objawów, które często w rzeczywistości prowadzą do różnych trudności przy jej określaniu. W schizofrenii prostej bowiem chorzy nie mają urojeń ani omamów. Cechami tej schizofrenii są przede wszystkim zmiany w zachowaniu chorych, które polegają np. na zamknięciu się w sobie, bądź na pogorszeniu funkcjonowania w szkole lub w pracy. Pacjenci mogą być dodatkowo apatyczni, a także przejawiać coraz dziwniejsze, a także nietypowe zachowania. W przypadku schizofrenii prostej mają miejsce problemy dotyczące trudności w jej rozpoznaniu. Ponadto okazuje się, iż część psychiatrów w ogóle nie uznaje istnienia takiego rodzaju schizofrenii.
Schizofrenia rezydualna
Schizofrenię rezydualną często uważa się za schizofrenię przewlekłą. W przypadku tej choroby u pacjentów dominują objawy negatywne schizofrenii, do których należą: apatie, spowolnienie psychoruchowe, wycofanie społeczne oraz spowolnienie myślenia. Z obserwacji wynika, że ww. objawy mogą występować z różnym nasileniem tzn., iż czasami bywają niewielkie. Mimo to dolegliwości chorobowe mogą i tak znacząco wpływać negatywnie na codzienne funkcjonowanie pacjentów.
W przypadku schizofrenii rezydualnej odwrotnie niż w schizofrenii prostej pacjenci mogą na pewnym etapie choroby, ale zwykle w początkowym okresie, doświadczać urojeń i omamów.
Schizofrenia niezróżnicowana
Schizofrenię niezróżnicowaną lekarze wykryją wówczas, gdy objawy pacjenta są zgodne z ogólnymi kryteriami rozpoznawania schizofrenii. Jeżeli zatem dolegliwości takich pacjentów są na tyle zróżnicowane, że nie jest możliwe u nich postawienie diagnozy jednego, konkretnego rodzaju tego zaburzenia, to określają tę jednostkę chorobową jako schizofrenię niezróżnicowaną.
Schizofrenia – fazy
Chociaż u każdego chorego schizofrenia przebiega inaczej można wyodrębnić 3 fazy, które są wspólne dla wszystkich chorych.
I faza schizofrenii to tzw. faza zwiastująca, w której zmianie ulegają nastrój oraz zachowanie chorego. W tym czasie człowiek zaczyna wycofywać się ze społeczeństwa i zrywać kontakty ze znajomymi. Zaczyna nie dbać o siebie oraz o swoją rolę w społeczeństwie. Odstawia na bok swoje dotychczasowe zainteresowania. Może to być początek schizofrenii. Jeśli zatem nie będzie dobrze rozpoznany i leczony, to spowoduje rozwój choroby i nie zapobiegnie jej nawrotom.
II faza schizofrenii jest nazywana fazą ostrą lub fazą nawrotów choroby. W tym okresie u chorego pojawiają się halucynacje oraz urojenia. Objawy te są od razu zauważalne, ponieważ wywołują u schizofrenika pewien kryzys psychiczny. Osoby w II fazie często trafiają na oddział szpitalny, gdzie poddawane są specjalnej terapii.
III faza schizofrenii jest to tak zwana faza stabilizacji, która następuje po leczeniu. W tej zatem fazie schizofrenik zaczyna wracać do normalnego stanu. Tymczasem występujące dotychczas symptomy zaczynają powoli ustępować. Faza ta może trwać wiele lat i mogą jej towarzyszyć nawroty choroby.
Schizofrenia — leczenie
Lekarze psychiatrzy doskonale wiedzą, że leczenie schizofrenii jest procesem trwającym całe życie. Polega ono na wyciszaniu zaostrzeń choroby oraz długofalowym zapobieganiu nawrotom. W skład terapii schizofrenii wchodzi:
- farmakoterapia – to główny sposób leczenia choroby przez podawanie leków przeciwpsychotycznych,
- psychoterapia,
- psychoedukacja,
- terapia zajęciowa,
- bardzo rzadko elektrowstrząsy.
Gdy występują ostre napady choroby, często pacjent wymaga hospitalizacji w szpitalu psychiatrycznym. Jednak zazwyczaj pacjentów leczy się ambulatoryjnie i rzadko kiedy trafiają do szpitala. Dlatego też ważna jest współpraca lekarza z pacjentem, bowiem ustalają oni wspólnie szczegóły leczenia. Lekarz często zaleca różne terapie zajęciowe, psychoterapię czy psychoedukację.
Psychoedukacja
Polega ona na edukowaniu rodziny i bliskich pacjenta, w zakresie rozwoju i przebiegu objawów schizofrenii. Lekarz zatem tłumaczy co może wskazywać na zaostrzenie czy nawrót choroby. Jednocześnie sugeruje rozwiązania i sposoby walki z przykrymi sytuacjami, które wywołuje schizofrenia. Psychoedukacja może być skierowana do pacjenta lub pacjenta i jego rodziny. Jest to pewnego rodzaju szkolenie, które ma miejsce w trakcie wizyt lekarskich lub jest częścią terapii w różnych ośrodkach zajmujących się leczeniem schizofrenii.
Psychoterapia zależy od rodzajów objawów oraz ich nasilenia. Zatem u osób młodych dotkniętych schizofrenią stosuje się terapię rodzinną. Uczestniczą w niej członkowie rodziny, którzy mieszkają pod jednym dachem z chorym. Bliscy uzyskują informację na temat radzenia sobie z chorobą. Dodatkowo uzyskują wiedzę z zakresu identyfikacji i modyfikacji zachowań i emocji, które stoją na przeszkodzie choremu do powrotu do zdrowia. Stosuje się również psychoterapią wspierającą, poznawczo-behawioralną oraz treningi funkcjonowania poznawczego.
Terapia zajęciowa
Podczas jej trwania schizofrenik uczy się radzenia sobie z chorobą i trudnościami z niej wynikającymi. Chory dostaje wsparcie społeczne od osób najbliższych tj. rodziny, znajomych czy przyjaciół. Ponadto wspierają go osoby i organizacje, które są społeczno-socjalnym wsparciem dla pacjentów. Wśród nich można wymienić: interwencje socjalno-opiekuńcze w ramach Miejskich Ośrodków Pomocy Społecznej. Należą do nich również grupy samopomocy, pomoc w zakresie Ośrodków Interwencji Kryzysowych, instytucje i fundacje. Fundacje są np. związane z aktywizacją zawodową pacjenta. Pomocne są także programy społeczne lokalne, ogólnopolskie i międzynarodowe .np. „Schizofrenia – otwórzcie drzwi”.
Schizofrenia — rokowania
Rokowania w schizofrenii są bardzo zróżnicowane. Z badań wynika, że jedynie u 1/3 schizofreników dzięki odpowiedniemu leczeniu uzyskuje się pewną poprawę. Umożliwia ona im w miarę normalne funkcjonowanie. U pozostałych pacjentów poprawa ta następuje, ale nie jest w pełni zadowalająca. U jeszcze innych chorych na schizofrenię nie udaje się w ogóle uzyskać żadnej poprawy. Bardzo ważne jest jak najszybsze wdrożenie leczenia, ponieważ wraz z rozwojem schizofrenia pogarsza codzienne funkcjonowanie chorego.
U niektórych osób dochodzi do skrajnych sytuacji, w których chory próbuje nawet popełnić samobójstwo. Ryzyko samobójstwa wśród chorych na schizofrenię wynosi około 10%. W przypadku wystąpienia u pacjenta myśli samobójczych należy jak najszybciej zwrócić się o pomoc do lekarza rodzinnego lub psychiatry, może to zrobić również rodzina pacjenta.
Zapraszamy do II części artykułu, jednocześnie pragnąc poinformować, że są to ogólne artykuły, a jeśli ktoś chce zostać psychoterapeutą i poznać nie tylko ten typ terapii, ale kompleksowo wszystkie najpopularniejsze, to zapraszamy na stronę szkoły psychologii na kursy przygotowawcze do certyfikacji PTP.
Zapraszamy także na druga i trzecią częśc artykułu o klasyfikacji zaburzeń psychotycznych.
