Gestalt to słowo pochodzące z języka niemieckiego. Oznacza ono kształt, formę, postać lub figurę. Sama nazwa jest o tyle istotna, że określa ona sposób komunikowania się pacjenta często zwanego klientem z psychoterapeutą Gestalt. Ważne jest, aby przed opisem tego rodzaju terapii najpierw odpowiedzieć sobie na pytanie co to jest psychoterapia. Jest to zespół metod psychologicznych, ukierunkowanych na poprawę dobrostanu psychicznego. Szczególnie chodzi tutaj o osiągnięcie zadowolenia z życia, a nawet szczęścia.
Z pomocy psychoterapeuty korzysta się głównie w przypadku wystąpienia zaburzeń i problemów psychicznych, takich jak np. depresja, nerwice, fobie, obsesje. Rodzajów psychoterapii jest wiele. Są one zróżnicowane pod kątem założeń, metod i celów terapeutycznych. Najbardziej popularnymi terapiami są: psychoanaliza, terapia poznawczo-behawioralna, terapia psychodynamiczna, terapia humanistyczna oraz terapia Gestalt.
Co to jest psychoterapia Gestalt?
Psychoterapia Gestalt powstała w drugiej połowie XX w. Jej autorem jest Fritz Perls. Stworzył ją korzystając przy tym z wielu źródeł, (w tym psychologii postaci (Gestalt). Poza tym z psychoanalizy, behawioryzmu, holizmu, egzystencjalizmu, fenomenologii, filozofii dialogu, religii Wschodu i sztuki teatralnej. Dzięki temu do największych atutów metody Gestalt należy ujęcie człowieka w formie całościowej i w jego unikalnej sytuacji istnienia.
Gestalt jest humanistyczną terapią. Stanowi ona obecnie jeden z najbardziej rozpowszechnionych na świecie nurtów leczenia problemów psychicznych. Nazywamy ją nurtem Gestalt. Opiera się na założeniu, że poszerzenie samoświadomości pozwala jednostce na przejęcie kontroli nad własnym życiem i pokonanie kryzysów lub zaburzeń psychicznych. Ponadto jest też uznawana za alternatywę dla dwóch również bardzo popularnych metod tj. terapii psychodynamicznej oraz terapii poznawczo-behawioralnej.
Kolejny sposób opisu psychoterapii Gestalt określa ją jako zlokalizowaną w nurcie humanistycznej psychologii zwanej również podejściem fenomenologiczno-egzystencjalnym w psychologii. Istnieje ona obok takich koncepcji, jak terapia skoncentrowana na kliencie Rogersa i logoterapia Frankla. Tymczasem tradycyjnie psychologia humanistyczna jest pojmowana jako trzecia droga wobec psychoanalizy – założenia o determinacji człowieka przez wczesną historię życia oraz behawioryzmu. To drugie stwierdzenie jest założeniem o determinacji człowieka przez bodźce z otoczenia. Jednak niektórzy współcześni gestaltyści podkreślają behawiorystyczne inspiracje psychoterapii Gestalt szczególnie w zakresie zainteresowań zmianą zachowań i trenowaniem nowych ról.
Krótki życiorys twórcy psychoterapii Gestalt
Twórcą tej terapii jest Fritz Perls, a właściwie Frederick Salomon Perls, który urodził się 8 lipca 1893 r. pod Berlinem w rodzinie żydowskiej. Od młodości do 1956 roku występował z różnymi grupami teatralnymi takimi jak: “Dutsche Theatre” w Berlinie i “The Living Theater” w Nowym Yorku. Następnie w 1920 r. ukończył Akademię Medyczną oraz studiował psychologię pod kierunkiem Kurta Goldsteina. Korzystał z własnej terapii u psychoanalityków m.in.: Karen Horney, Heleny Deutsch, Edwarda Hitshmana i Wilhelma Reicha. Ponadto obracał się w gronie elit życia kulturalnego, filozoficznego i psychologicznego swoich czasów.
Dodatkowo studiował fenomenologów – Husserl, egzystencjalistów – Heidegger i Buber oraz holistów – Bergson. Poznawał także filozofie Wschodu (buddyzm, zen i taoizm), medytując m.in. w świątyniach Japonii. Przed prześladowaniami nazistowskimi schronił się w Afryce Południowej. Jego praca “Ego, głód i agresja” ukazała się 1942 r. W 1946 wyjechał na stałe do USA. Tam też w 1951 roku ukazała się jego książka pt. “Terapia Gestalt”. Datę tę uznano za narodziny tej terapii.
Cel terapii Gestalt
Jej głównym celem jest odblokowanie naturalnego procesu samoregulacji i przywrócenie jednostce, czyli pacjentowi poczucia odpowiedzialności za swoje życie. Dodatkowo istotne jest, że terapia Gestalt nie tylko ma poszerzać jego świadomość, ale również ma prowadzić do konkretnych zmian życiowych. Przy tym jednostka musi wziąć za nie odpowiedzialność. Paradoksalna teoria zmiany Perlsa głosi, że człowiek staje się tym, kim jest, a nie tym, kim chciałby być.
Z tego wynika, że prawdziwa zmiana jest akceptacją siebie albo przynajmniej akceptacja ta jest warunkiem dla osiągania zmian przez świadome podejmowanie decyzji. Ponadto psychoterapię Gestalt charakteryzuje holistycznie rozumiana filozofia człowieka. Właśnie w niej akcentuje się emocjonalne oraz cielesne odczuwanie. Z tego względu istotna w tej terapii jest relacja między terapeutą a pacjentem, zorientowana na otwarcie, dialog i poszanowanie.
Przytoczymy w tym miejscu myśl przewodnią Fredericka S. Perlsa, twórcy nurtu terapii Gestalt, która brzmi: „Ja robię swoje i Ty robisz swoje. Nie jestem na tym świecie po to, aby spełniać Twoje oczekiwania. A Ty nie jesteś po to, by spełniać moje. Ty jesteś Ty, a ja jestem ja. Jeśli uda nam się spotkać – to cudownie. Jeśli nie – to trudno”.
Podkreślmy jeszcze raz ważne stwierdzenie, że terapia Gestalt lokuje się w nurcie psychoterapii humanistycznej. Dodatkowo opiera się na założeniu, że poszerzenie samoświadomości pozwala jednostce na przejęcie kontroli nad własnym życiem i pokonanie kryzysów lub zaburzeń psychicznych.
Psychoterapia Gestalt – na czym polega?
Należy zaznaczyć, że każda osoba poddana określonemu rodzajowi psychoterapii, w tym także Gelstalt musi spełniać jej wskazania.
Zanim jednak przedstawimy dalsze zagadnienia z zakresu psychoterapii Gestalt pragniemy podkreślić, że cały ten artykuł ma ogólny charakter. Zawarte w nim treści na pewno nie mogą być podstawą do stwierdzenia, iż mamy dostateczną wiedzę z zakresu tego rodzaju terapii. W przypadku, gdy mamy zamiar zostać psychoterapeutą i poznać także inne najpopularniejsze rodzaje terapii i to w sposób kompleksowy to zapraszamy na stronę Szkoły Psychoterapii Vis Salutis w celu zapisania się na kursy przygotowawcze do certyfikacji Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego.
Wskazania do terapii Gestalt
Gestalt jest zalecana przez psychoterapeutów w leczeniu zaburzeń psychosomatycznych, fobii, depresji, nerwicach natręctw i u osób cierpiących na lęki, zahamowania, perfekcjonizm, czy paranoiczność. Ponadto psychoterapia Gestalt stosowana jest w przypadku osób nie szukających pomocy terapeutycznej, ale chcących, dzięki tej metodzie, samopoznać się i rozwinąć swój potencjał osobowości. Terapeuci Gestalt twierdzą, że mniejsze zastosowanie znajduje ta terapia w czystej postaci w leczeniu histerii, psychozy i uzależnień.
W tych zatem przypadkach zalecają oni jej połączenie z innymi podejściami np. z analizą transakcyjną, czy podejściem poznawczym. Natomiast podejście Gestalt wykorzystywane jest często w eklektycznej psychoterapii. Bywa ono łączone z analizą transakcyjną Berne’a, terapią Rogersowską, psychodramą Moreno, psychologiczną pracą z ciałem (Rolf, Lowen). Ostatecznie wyróżniamy terapię Gestalt grupową i indywidualną.
Terapia grupowa Gestalt
Popularną formą terapii Gestalt jest terapia grupowa. Są to głównie małe grupy prowadzone przez terapeutę, czasem z koterapeutą. Sesje trwają ok. 2-3 godzin, 1-2 razy w tygodniu. Zdarza się, iż grupa pracuje w postaci „maratonów” 8-10-cio godzinnych. Klasycznym rodzajem tej terapii w grupach jest tzw. indywidualna praca na tle grupy. Oznacza to, że osoba chętna pracuje nad tzw. “niedomkniętą figurą” na środku i jest prowadzona oraz wspierana przez terapeutę, który zaleca jej różnego typu doświadczenia i ćwiczenia. Niekiedy wyjściem do ćwiczeń indywidualnych są wspólne doświadczenia grupowe. Ostatnio gestaltyści w mniej wyznaczony sposób pozwalają toczyć się naturalnemu procesowi grupowemu. Wówczas prace indywidualne następują dopiero na pewnym etapie dojrzałości grupy.
Terapia indywidualna Gestalt
Taka terapia cieszy się coraz większą popularnością, a w tym jej formy długoterminowe. Opiera się ona przede wszystkim na obserwowaniu i komentowaniu procesu rozwoju “dialogującego” spotkania, czy “dialogicznej” relacji (jak mówią gestaltyści wg teorii Bubera). W tej terapii w znacznie mniejszym stopniu, bądź wcale nie używa się gotowych ćwiczeń. Celem jest przebieg procesu kontaktu i wycofania w relacji terapeuta-klient.
Zadania psychoterapeuty Gestalt
Główne zadania takiego terapeuty zgodnie z zacytowaną treścią za Melibrudą i Yontefem są następujące:
- dostrzeganie wzorów w przebiegu procesu terapeutycznego i konstruowanie propozycji modyfikujących przebieg tego procesu;
- ustalenie jasnego kontraktu;
- utrzymanie pewnego stopnia kontroli nad przebiegiem terapii i oddawanie odpowiedzialności klientowi (stosunek 50% na 50%);
- wzbogacanie potencjału zmiany – czuwanie nad technologią działań zwiększających szansę pokonania trudności przez klienta;
- zaangażowanie, autentyczność, otwartość, unikanie uprzedzeń;
- wspierające konfrontowanie klienta (tzn. tylko wtedy, gdy umocniona jest relacja i z zachowaniem prawa klienta do nie wprowadzania zmian w zachowaniu pod wpływem konfrontacji).
Ponadto od psychoterapeuty Gestalt wymaga się, aby:
- posiadał odpowiednie przygotowanie teoretyczne i warsztatowe;
- brał odpowiedzialność za swój wpływ i pozycję (np. wyraźnie różnicował reakcje przeniesieniowe pacjenta od reakcji z teraźniejszej realności). Uwzględniał również swoje ograniczenia (m.in. prosił klientów o informacje zwrotne dotyczące swojej pracy);
- przestrzegał zasad etycznych (np. nie wchodził w relacje seksualne z klientami, nie stosował przemocy).
Zasady Gestalt
W terapii grupowej uczestnikom przekazywane są reguły praktyczne dotyczące ich udziału w grupie (wg Zinkera). Podstawowe zasady to:
- branie odpowiedzialności za słowa i działania (podmiotowość wypowiedzi – użycie form osobowych “Ja…”);
- komunikacja wprost;
- słuchanie innych uczestników;
- koncentracja na spontanicznym przepływie treści doświadczenia (“tu i teraz”), dzielenie się przede wszystkim teraźniejszymi przeżyciami;
- ujawnianie tez stojących za pytaniami;
- unikanie interpretowania czy doszukiwania się ukrytych znaczeń, przyjmowanie do wiadomości tego, co mówią inni;
- pytanie o treść doświadczenia (“co?”, “jak?”) zamiast o przyczyny (“dlaczego?”);
- zwracanie uwagi na doznania płynące z ciała;
- zachęta do naturalnej autoekspresji, bezpiecznego eksperymentowania z wyrażaniem emocji i nowymi zachowaniami;
- odkładanie na później wyrażania uczuć i wrażeń, które mogą przerwać proces doświadczania czegoś ważnego w grupie;
- poszanowanie dla psychologicznej przestrzeni innych, powstrzymywanie się od przymuszania, ingerowania, przemocy;
- zachowanie tajemnicy.
W dialogującej terapii Gestalt opartej o egzystencjalistyczną filozofię dialogu podstawowymi zasadami, jakimi kieruje się terapeuta są wg Yontefa:
- “zawarcie” czyli wejście w fenomenologiczny świat klienta przy zawieszeniu swoich sądów na jego temat, próba widzenia świata oczami klienta i akceptacja jego osoby;
- obecność czyli “bycie sobą”, autentyczność, odsłanianie swojego doświadczenia “tu i teraz” (np. dawanie wyrazu swoim uczuciom i spostrzeżeniom);
- szacunek dla oporu klienta i akceptacja tych części klienta, które on alienuje. Opór traktowany jest nie tyle jako siła Ja, co raczej jako samo Ja (przejaw pewnego nieuświadamianego aspektu Ja);
- zaangażowanie w dialog, co oznacza przyzwolenie na to, by relacja rozwijała się procesualnie, zgodnie z tym, co dzieje się pomiędzy terapeutą a klientem w przestrzeni ich wzajemnego wpływu, w naturalnym rytmie kontaktu i wycofania. W tym sensie terapeuta nie steruje terapią w myśl jakichś założeń interpretacyjnych, ale oddaje się fenomenologicznemu badaniu relacji;
- unikanie traktowania osoby klienta jako środka do jakiegoś celu (np. zmiany terapeutycznej); terapeuta Gestalt powinien traktować klienta – a więc jego świadomość – jako cel sam w sobie, dlatego powinien przedkładać fenomenologiczne badanie relacji nad zmianę.
Takie działania jak: uspokajanie klienta psychotycznego, kierowanie go na hospitalizację lub w celu udzielenia pomocy socjalnej, wynikają z pozostawania w szerszym polu środowiska społecznego. Podejmując te, niejednokrotnie konieczne działania, terapeuta dialogującego Gestaltu wykracza poza swoją rolę psychoterapeutyczną i relację Ja-Ty.
Szkoła psychoterapii Gestalt
Wszystkie niezbędne działania w zakresie psychoterapii Gestalt indywidualnej, czy grupowej klientów są prowadzone przez wykwalifikowanych psychoterapeutów Gestalt. Działają oni w specjalnych szkołach, które zapewniają pomoc pacjentom w zakresie takiej terapii. Najczęściej jednak promuje się zamiast szkół jednokierunkowych (tylko w zakresie np. psychoterapii Gestalt) bardzo rozwinięte jednostki udzielające najpierw konsultacji i wykonujące badania, a następnie, o ile jest taka potrzeba, udział w określonych zajęciach danego rodzaju terapii.
Przykładem takiej jednostki, można rzec naukowo-badawczej jest nasza szkoła – Vis Salutis. Jest to Fundacja Promocji Zdrowia Psychicznego i Somatycznego założona w 2015 roku.
Jesteśmy szkołą psychoterapii, ale w szerszym ujęciu niż tylko Gestalt. Stanowi ją zespół lekarzy, psychologów, psychoterapeutów, edukatorów, specjalistów w zakresie profilaktyki i ochrony zdrowia. Specjaliści ci pracują na rzecz ochrony i poprawy zdrowia zarówno psychicznego, jak i somatycznego pacjentów. Fundacja zrealizowała szereg inicjatyw o zasięgu regionalnym i ogólnopolskim. Wśród nich należy wymienić następujące:
- powołanie do życia Studium Terapii Uzależnień, które jest akredytowane przez Państwową Agencję Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, dla osób, które chcą być w przyszłości specjalistami psychoterapii uzależnień lub instruktorami terapii uzależnień;
- Fundacja otworzyła pięcioletnią Szkołę Psychoterapii, atestowaną przez Polskie Towarzystwo Psychiatryczne, przygotowującą słuchaczy do wykonywania zawodu psychoterapeuty;
- Fundacja prowadzi Poradnię Psychologiczną, oferującą profesjonalną pomoc m.in. w zakresie zaburzeń zdrowia psychicznego i osobowości, kryzysu emocjonalnego i życiowego, problemów rodzinnych;
- osobom uzależnionym od alkoholu i/lub innych środków psychoaktywnych pomaga dzięki istniejącej Poradni Leczenia Uzależnień;
- Fundacja zorganizowała kilka ogólnopolskich konferencji naukowych oraz seminariów na temat uzależnień oraz przeprowadziła liczne warsztaty i szkolenia dla uczniów, nauczycieli, pracowników instytucji publicznych.
Ponadto jednostka ta prowadzi kursy psychoterapii oraz wydaje czasopismo naukowe „Psychoterapia i Uzależnienia”. Pracuje w niej kilkudziesięciu trenerów z całego kraju, wysokiej klasy zespół ekspertów, reprezentujących zarówno środowisko akademickie, jak i instytucje wsparcia społecznego w zakresie ochrony zdrowia.
Specjaliści leczą ludzi wszędzie tam, gdzie są oni potrzebni. Fundacja posiada Centrum Medyczne w Łodzi, przy ul. Gdańskiej 90. Dodatkowo w szkołach, placówkach, instytucjach, jednostkach publicznych i prywatnych w całym kraju udzielamy pomocy telefonicznej dotyczącej problemów psychologicznych.
Atestacja – Szkoła Psychoterapii Fundacji Vis Salutis
W dniu 11.12.2018 r. Sekcja Naukowa Psychoterapii i Sekcja Naukowa Terapii Rodzin Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego przyznały atestację całościowemu szkoleniu psychoterapii pod nazwą Szkoła Psychoterapii Vis Salutis. Jest prowadzona przez Fundację Promocji Zdrowia Psychicznego i Somatycznego Vis Salutis z siedzibą w Łodzi. Atestacja ta jest ważna do 2028 r. Szkoła Psychoterapii Vis Salutis znajduje się w wykazie atestowanych kursów psychoterapii. Fundacja Vis Salutis jest wpisana do Rejestru Instytucji Szkoleniowych pod nr 2.10/00140/2015, prowadzonego przez Wojewódzki Urząd Pracy w Łodzi.
Niniejszy artykuł ma ogólny charakter. W przypadku, gdy dana osoba ma zamiar zostać psychoterapeutą i poznać nie tylko ten rodzaj terapii, ale także inne najpopularniejsze to zapraszamy na stronę Szkoły Psychoterapii Vis Salutis w celu zapisania się na kursy przygotowawcze do certyfikacji Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego.
